خلاصه نویسی به روش نموداری یکی از روش‌های مؤثر برای خلاصه‌نویسی انواع درس‌هاست. این تکنیک خلاصه برداری در کنار خلاصه نویسی به روش هاروارد ازجمله روش های مرسوم است. این روش درواقع یک سبک مطالعه است که کمک می‌کند به‌صورت فعال مطالعه کنید و بیشترین یادگیری را داشته باشید. در این مطلب به‌صورت مفصل این تکنیک مطالعه را که به خلاصه نویسی به روش نمودار درختی هم معروف است توضیح داده‌ایم.
خلاصه نویسی یعنی چه؟
به‌صورت کلی، خلاصه نویسی، خلاصه برداری، تلخیص و غیره روشی در مطالعه است که طی آن شما سرفصل‌ها و نکات مهم را طبقه‌بندی می‌کنید و به‌صورت موجز و منظم و شخصی‌سازی‌شده در می‌آورید.
همان‌طور که گفتیم، خلاصه‌نویسی یک سبک مطالعه است و اتفاقاً قدمت فراوانی هم دارد. شاید برای‌تان جالب باشد که این روش بر صنعت چاپ کتاب هم تأثیر گذاشته است. مخصوصاً در گذشته و حتی با وجود نفیس‌بودن و گران‌بودن و کمیاب‌بودن کاغذ، برای هر صفحه‌ی کتاب حاشیه‌ی سفید زیادی می‌گذاشتند؛ کاربرد این حاشیه هم صرفاً خلاصه‌نویسی بوده است و البته به آن «تحشیه» می‌گفتند. شاید برای‌تان خنده‌دار باشد، اما اغلب همین حاشیه‌نویسی‌ها و به‌عبارتی خلاصه‌نویسی‌های بسیار شخصی جمع‌آوری و تبدیل به کتابی مجزا می‌شد و گاهی همین اتفاق دوباره تکرار می‌شد.
این روند شکل مطالعه‌ی فرد را به‌صورت فعال درمی‌آورد و بیشترین یادگیری را در پی داشت. نکته مهم اینجاست که امروزه کمتر کتابی را پیدا می‌کنیم که حاشیه‌ی سفید زیادی داشته باشد؛ دلیل اصلی آن هم این است که افراد کمتر خلاصه‌نویسی می‌کنند!
فواید خلاصه‌نویسی چیست؟
تا اینجا گفتیم که خلاصه‌نویسی با ایجاد زمینه برای مطالعه فعال بیشترین یادگیری را به همراه می‌آورد. حالا بیایید به‌صورت کوتاه نگاهی به فواید خلاصه‌نویسی بیندازیم:
- صرفه‌جویی در زمان کلی مطالعه و یادگیری
- نظم‌دهی به مطالب
- امکان مرور سریع مطالب
- به‌یادآوری راحت
ویژگی‌های خلاصه‌نویسی اصولی چیست؟
پیش از این در مطلبی جداگانه نکات مهم خلاصه‌نویسی اصولی را توضیح داده‌ایم؛ همین‌طور گفته‌ایم که خلاصه‌نویسی حرفه‌ای چطور باید انجام شود. در اینجا به‌صورت تیتروار به خصوصیاتی اشاره می‌کنیم که هر خلاصه‌نویسی باید داشته باشد:
- نظم منطقی به مطالب بدهد؛
- کاملاً شخصی باشد؛
- همراه با تصویرسازی باشد؛
- ارتباط مطالب مختلف را به‌خوبی نشان دهد؛
- مطالب را به‌صورت مختصر بیاورد؛
- امکان مرور سریع داشته باشد؛
- رمزگشایی دشواری نداشته باشد.
انواع خلاصه نویسی چیست؟
همان‌طور که گفتیم خلاصه نویسی به روش نموداری یا خلاصه نویسی به روش نمودار درختی یکی از روش‌های خلاصه‌نویسی است. با توجه به سنتی که خلاصه نویسی دارد، اصلاً بعید نیست که روش‌های مختلفی برای آن وجود داشته باشد. به‌صورت کلی سه روش برای خلاصه‌نویسی مرسوم است:
- خلاصه نویسی به روش هاروارد
- خلاصه نویسی به روش کرنل
- خلاصه نویسی به روش نموداری
در این متن تمرکز ما بر روش سوم است، اما پیش از این خلاصه نویسی به روش هاروارد را برای‌تان به‌صورت مفصل توضیح داده‌ایم. برای مطالعه آن کافی است روی این لینک کلیک کنید:
خلاصه نویسی به روش هاروارد را یاد بگیرید
خلاصه نویسی به روش نموداری چگونه است؟
قبل از توضیح این روش باید بگوییم این روش کاملاً قابلیت شخصی‌سازی دارد. درواقع باید هم همین‌طور باشد و شما بتوانید خلاصه‌های شخصی بنویسید؛ قرار است فقط به کار خودتان بیاید. با این توضیح باید بگوییم آنچه در ادامه می‌آوریم اصولی کلی است. ابتدا اجزای خلاصه نویسی به روش نموداری را می‌آوریم، سپس نحوه انجام‌دادن آن را می‌گوییم و درنهایت اصولی استفاده از آن یا همان مرور خلاصه‌ها.
اجزای خلاصه نویسی به روش نمودار درختی
همان‌طور که در عنوان این بخش اشاره کرده‌ایم، شما قرار است از ساختاری شبیه به درخت استفاده کنید. با این اوصاف، اجزای خلاصه‌برداری شما به‌این شکل است:
- تنه‌ی اصلی: تنه‌ی اصلی موضوع کلی هر مبحث اصلی است. پیشنهاد ما این است که هر مبحث کلی را یک درخت در نظر بگیرید. شما باید این مبحث را به‌صورت مسئله‌ای شخصی‌سازی‌شده درآورید: از نظر شما این مبحث قرار است به چه چیزهایی پاسخ دهد.
- شاخه‌های اصلی و فرعی: تمام مباحث فرعی که از دل مبحث اصلی بیرون می‌آید شاخه‌های اصلی درخت را تشکیل می‌دهند. شاخه‌های فرعی هم نکات اصلی را می‌آورند.
- رنگ‌ها، شکل‌ها، رسم‌ها: هر شاخه و درواقع هر مفهوم با رنگ‌ها و شکل‌ها و رسم‌های مختلف از دیگری متمایز می‌شود. این عناصر در یادگیری فعال نقش مهمی دارند؛ کمک می‌کنند تمامی قوای ذهنی‌تان را به کار بگیرید و از هر دو نیم‌کره‌ی مغز استفاده کنید. همین‌طور با متمایزکردن مفهوم‌ها به شما کمک می‌کنند، هم در یادگیری، هم در یادآوری و هم در مرور مفاهیم.
- کلمه‌های کلیدی: هر مبحث یک یا چند کلمه‌ی کلید دارد. این کلمات کلیدی باید مشخص شود. هر کلمه‌ی کلید اصلی هم چند کلمه‌ی کلید فرعی متناسب با خود دارد. آن‌ها هم باید در اینجا بیاید. یادتان باشد هیچ کلیدواژه‌ای را نمی‌توان با دیگری جایگزین کرد.
- پیکان‌ها: پیکان‌ها به مفاهیم جهت می‌دهند. شما با پیکان‌ها می‌توانید ارتباط مستقیم یا غیرمستقیم مفاهیم را مشخص کنید و به یادگیری جهت بدهید.
- تصاویر و شکلک‌ها: هر قدر خلاصه‌ی شما شخصی‌شده‌تر باشد و هر قدر حسی‌تر شود، یادگیری بیشتر است. برای این کار تصاویر و شکلک‌ها یا همان اسمایلی‌های دوست‌داشتنی نقشی مهم دارند.
- راهنمای خلاصه‌نویسی: درست مانند هر نمودار که بدون داشتن اسکیل ناقص و ناخواناست، هر خلاصه‌نویسی هم یک راهنما می‌خواهد. شما در آنجا منظور از کلمات اختصاری، انواع پیکان‌ها و معنای هر رنگ و غیره را مشخص می‌کنید.
مراحل خلاصه‌نویسی به روش نموداری
مراحل کلی خلاصه‌نویسی به روش نموداری را در اینجا آورده‌ایم، اما توصیه می‌کنیم که اولاً خلاصه‌نویسی را در زمان مناسب آن، یعنی در دور دوم مطالعه، انجام دهید و ثانیاً مطلب اشتباهات رایج خلاصه‌نویسی را مرور کنید. مراحل عملی خلاصه نویسی به روش نموداری از این قرار است:
- ابزار مناسب را مهیا کنید: دفترچه‌ای در قطع A5، ترجیحاً با خطوط شطرنجی و به‌صورت افقی، خودکار و ماژیک‌های رنگی.
- محتوای اصلی: محتوای اصلی را که در نقش تنه درخت مفهومی شماست در وسط بنویسید.
- شاخه‌های اصلی: مفاهیم اصلی را با فاصله‌ی مناسب از هم در اطراف محتوای اصلی بنویسید. هر شاخه‌ی اصلی بسته به اهمیتش ضخامت متناسب دارد. شاخه‌های اصلی نباید بیشتر از هفت شاخه باشد.
- شاخه‌های فرعی: نکات اصلی را با کلیدواژه‌اش در هر شاخه‌ی فرعی بیاورید. یادتان باشد که هیچ شاخه‌ای نباید بدون اتصال به تنه باشد.
- رنگ‌ها و شکل‌ها و رسم‌ها و پیکان‌ها را اضافه کنید.
- راهنمای نقشه را ترسیم کنید.
مرور خلاصه نویسی به روش نموداری
کاربرد اصلی خلاصه‌نویسی‌ها مرور است. خلاصه‌نویسی‌ها قرار است مرور مطالب را برای شما راحت کند. نکته‌ی مهم این است که نباید پس از پایان خلاصه‌برداری آن را رها کنید و مدت‌ها بعد برای مرورکردن مطالب به سراغ آن بروید. ترتیب زمانی مرور خلاصه‌ها از این قرار است:
- بعد از اتمام خلاصه‌برداری
- یک روز بعد
- یک هفته بعد
- یک ماه بعد
- سه ماه بعد
- یک سال بعد
خلاصه‌نویسی نموداری را با ترسیم نقشه ذهنی کامل کنید
ترسیم نقشه ذهنی یا همان Mind Map یکی از فعالیت‌های روزانه در دوره‌ی آمادگی برای کنکور کارشناسی‌ارشد و دکتری است. برای آشنایی با این روش روی این لینک کلیک کنید:
نقشه ذهنی یا Mind Map چیست و چه کاربردی در مطالعه برای کنکور دارد؟
هفت‌خوان: مطالعه کن، نظر بده، جایزه بگیر!
هفت‌خوان مسابقه‌ی وبلاگی کافه‌تدریس است. شما با پاسخ به چند پرسش درباره‌ی مطلبی که همین حالا مطالعه کرده‌اید، فرصت شرکت در قرعه‌کشی جایزه نقدی و کلاس رایگان کافه‌تدریس را پیدا خواهید کرد.
جوایز هفت‌خوان
- ۳۰۰,۰۰۰ تومان جایزه نقدی
- ۵ کلاس رایگان ۳۰۰,۰۰۰ تومانی
پرسش‌های مسابقه
برای شرکت در هفت‌خوان کافه‌تدریس در کامنت همین مطلب به این پرسش‌ها پاسخ دهید:
- فواید خلاصه‌نویسی چیست؟
- اجزای خلاصه‌نویسی به روش نمودار درختی چیست؟
- مراحل خلاصه‌نویسی نموداری چیست؟