خستگی چشم هنگام مطالعه از عوارضی است که بسیاری از افرادی که ساعت‌های طولانی برای کنکور مطالعه می‌کنند به آن دچار می‌شوند. در ادامه‌ی این مطلب به‌صورت مفصل این عارضه را بررسی کرده‌ایم و راه‌های مراقبت از چشم و جلوگیری از خستگی چشم هنگام مطالعه و رفع آن را توضیح داده‌ایم.
خستگی چشم هنگام مطالعه
این عارضه، به‌دلیل نگاه‌کردن طولانی‌مدت به صفحه‌های کتاب یا صفحه‌ی مانیتور برای خواندن جزوه‌ها یا تست‌های مختلف، به وجود می‌آید. خستگی چشم‌ها اگر به‌علت بیماری در چشم یا ضعیف‌شدن نباشد و فقط ناشی از خستگی باشد، با استراحت‌کردن از بین می‌رود و به درمان و مراقبت خاصی هم نیاز ندارد.
متخصصان معتقدند مطالعه در وضعیت عادی، مانند نور کافی، فضای خوب و فاصله مناسب از صفحه‌ی کتاب در افراد معمولی که نقص‌های انکساری چشمی، مانند نزدیک‌بینی، دوربینی و آستیگماتیسم ندارند به چشم هیچ آسیبی نمی‌زند؛ درنتیجه، این افراد به عینک احتیاج نخواهد داشت.
اهمیت چشم و بینایی
بینایی یکی از مهم‌ترین و قابل‌توجه‌ترین حواس پنج‌گانه است و حفظ سلامتی آن اهمیت بسیار زیادی دارد. تقریباً ۸۰ درصد اطلاعات محیطی ازطریق حس بینایی به انسان‌ها منتقل می‌شود؛ به‌همین دلیل است که بینایی ازجمله حواس بسیار مهم و ضروری بدن به شمار می‌آید. رسیدگی و توجه به‌موقع به چشم‌ها و تغییرات ایجادشده در آن‌ها اهمیت بسیار زیادی دارد.
درباره‌ی سؤال رایج آسیب چشمی ناشی از مطالعه باید گفت عوامل بسیار زیادی هستند که به بروز آسیب‌های چشمی و ایجاد ضعف بینایی خواهند انجامید. یکی از مهم‌ترین دلایل ایجاد ضعف بینایی و لزوم استفاده از عینک، عیوب انکساری و زمینه‌ای چشم، مانند نزدیک‌بینی و دوربینی و آستیگماتیسم، هستند که در صورت رسیدگی‌نکردن به‌موقع می‌توانند به بروز بیماری‌های جدی، به‌ویژه ضعف چشم، بینجامند.
اکثر متخصصان چشم‌پزشکی معتقدند مطالعه در شرایط مناسب و صحیح، هیچ آسیبی به چشم وارد نمی‌کند و از عوامل تضعیف‌کننده‌ی بینایی به شمار نمی‌آید.
رعایت‌کردن برخی از اصول و نکات می‌تواند خطر آسیب چشمی ناشی از مطالعه را به صفر برساند و دغدغه‌های ناشی از این اتفاق را برطرف کند.
مطالعه‌های اینترنتیِ بیش از اندازه، نور بسیار زیاد صفحه‌ی نمایش، استفاده‌ی بیش‌ازحد از گوشی‌های موبایل و مطالعه در نور بسیار کم یا زیاد از عوامل آسیب‌زننده به بینایی ناشی از مطالعه به شمار می‌آیند.
اصول پیشگیری از آسیب به چشم‌ها هنگام مطالعه
با انجام‌دادن برخی از کارها می‌توان آسیب‌ها و خستگی‌های ناشی از مطالعه‌ی طولانی را کاهش دهید تا به خستگی چشم دچار نشوید. یک علت خستگی چشم و خواب‌آلودگی تماشای تلویزیون و کار با صفحه‌نمایش یا گوشی است. در این میان به‌کاربردن این توصیه‌ها را پیشنهاد می‌کنیم:
رعایت فاصله‌ی مناسب
یکی از اولین اصولی که باید برای پیشگیری و رفع خستگی چشم هنگام مطالعه انجام دهید رعایت فاصله‌ی مناسب از صفحه‌ی کتاب یا صفحه‌نمایش است که بر کاهش خستگی چشم تأثیر بسیار زیادی می‌گذارد. حداقل فاصله‌ی چشم تا صفحه باید چهل سانتی‌متر باشد تا به چشم آسیب وارد نشود.
پلک‌زدن زیاد
یکی از مسائلی که هنگام مطالعه بسیار مهم است و به کاهش خشکی چشم کمک می‌کند مرطوب‌نگه‌داشتن سطح چشم است. خیره‌شدن و پلک‌نزدن به این می‌انجامد که چشم خسته و قرمز شود. خشک‌شدن چشم یکی از دلایل خستگی چشم و بروز مشکلات دید محسوب می‌شود. اگر مجبورید مدت‌زمان طولانی پشت رایانه بنشینید و کار کنید، حتماً هر چند ثانیه یک بار پلک بزنید؛ چون پلک‌زدن کاری می‌کند که اشک ترشح شود و چشم مرطوب شود.
برای پیشگیری از خشک‌شدن چشم‌ها هر سی ثانیه یک بار چشم‌های‌تان را ببندید و آن‌ها را بچرخانید. با این کار غدد تولیدکننده‌ی اشک را فعال می‌کنید تا اشک بیشتری ترشح و چشم را مرطوب کنند.
تنظیم نور
نور محیط مطالعه نیز از موارد مهم در کاهش خستگی چشم است. هنگام کار با صفحه‌نمایش منبع نور نباید بالا یا پشت‌سر باشد. بهتر است از یک چراغ مطالعه‌ی رومیزی استفاده کنید. طرز نشستن هم باید طوری باشد که صفحه‌نمایش روبه‌روی شما و به‌فاصله‌ای به‌اندازه‌ی طول بازو از شما قرار بگیرد؛ هم‌چنین برای جلوگیری از خستگی چشم می‌توانید میزان بزرگ‌نمایی حروف را تنظیم کنید.
رعایت این موارد از بروز خستگی و تاری دید هنگام مطالعه جلوگیری می‌کند. لازمه‌ی این کار انتخاب بهترین محل برای مطالعه است. برای آشنایی با شرایط محل مطالعه این مطلب را مطالعه کنید:
بهترین محل مطالعه برای کنکور کجاست؟ راهنمای جامع انتخاب محل مطالعه!
استراحت‌دادن به چشم‌ها
بسیاری از ما زمانی که مشغول به مطالعه می‌شویم فراموش می‌کنیم به خود استراحت دهیم و درنتیجه، ساعت‌های طولانی به صفحه‌ها زل می‌زنیم. چشم ما بعد از تمرکز طولانی به یک نقطه برای چند ساعت خسته می‌شود و عملکرد آن کاهش می‌یابد.
بهتر است هر سی دقیقه سرتان را از صفحه‌ی مقابل‌تان برگردانید و به نقطه‌ای دورتر نگاه کنید؛ سپس بدون اینکه سرتان را تکان دهید، نگاه‌تان را به راست و چپ بچرخانید.
برای اینکه بتوانید زمان مطالعه را بهتر تنظیم کنیم و برنامه‌ریزی موفق‌تری هم داشته باشید، پیشنهاد می‌کنیم از تکنیک پومودورو استفاده کنید. برای آشنایی با این تکنیک روی این لینک کلیک کنید:
تکنیک پومودورو چیست و در مسیر کنکور چه کمکی به شما می‌کند؟
ورزش‌های چشمی
یکی از روش‌های معروف کاهش خستگی چشم تکنیک پالمینگ است. این روش با استفاده از گرما و تاریکی خستگی چشم را رفع می‌کند. برای این ورزش کف دست‌ها را به هم بمالید تا گرم شود؛ سپس کف دست را به‌آرامی مدت دو تا سه دقیقه روی چشم‌ها قرار دهید و فشار ندهید؛ به‌این ترتیب که دست راست را روی چشم راست و دست چپ را روی چشم‌چپ بگذارید. انگشت‌ها باید به هم چسبیده باشند تا هیچ نوری از آن‌ها عبور نکند.
ورزش دیگر این است که دست‌تان را روبه‌روی چشم‌ها قرار دهید؛ روی انگشت اشاره‌تان تمرکز کنید و آن را به‌آرامی به بینی‌تان نزدیک کنید. نباید چشم از این انگشت بردارید؛ سپس بدون حرکت‌دادن نگاه‌تان، انگشت‌تان را به‌آرامی تا حد ممکن عقب ببرید. در هنگام مطالعه بهتر است این تمرین را هر چند ساعت یک بار یا حتی یک ساعت یک بار انجام دهید.