رشته MBA چیست و چه شاخه‌ها و رشته‌هایی را در بر می‌گیرد؟

مدیریت کسب و کار (MBA) یک مدرک تحصیلات تکمیلی با تمرکز بر مدیریت کسب‌وکارهاست. دوره‌های اصلی در یک برنامه MBA حوزه‌های مختلف بیزنس مانند حسابداری، آمار کاربردی، منابع انسانی، ارتباطات تجاری، اخلاق تجاری، قانون تجارت، مدیریت استراتژیک، استراتژی کسب و کار، امور مالی، اقتصاد مدیریت، مدیریت، کارآفرینی، بازاریابی و عرضه را پوشش می‌دهد. در ادامه این مطلب با رشته مدیریت کسب و کار (MBA) به‌صورت کامل آشنا می‌شوید.

MBA چیست؟

MBA مخفف مدیریت کسب و کار است. این رشته در اوایل قرن بیستم در ایالات متحده امریکا آغاز شد. این مقطع درست زمانی است که این کشور به‌صورت گسترده صنعتی شد و شرکت‌ها به دنبال مدیریت علمی بودند.

این برنامه تحصیلی عموماً در دوره‌های کارشناسی‌ارشد ارائه می‌شود و به دانشجوها مفاهیم و مهارت‌های مدیریتی را آموزش می‌دهد تا آنان را برای رهبری و مدیریت در محیط‌های تجاری و کسب و کار آماده کند. درس‌های MBA معمولاً مباحثی مانند مدیریت استراتژیک، مالیات، بازاریابی، منابع انسانی و مدیریت عملیاتی را در بر می‌گیرد.

به‌طور کلی، دوره MBA به دانشجویان امکان می‌دهد تا مفاهیم و مهارت‌های مدیریتی پیشرفته را یاد بگیرند که برای موفقیت در محیط‌های کسب و کار حیاتی هستند. در دوره مدیریت کسب و کار (MBA)، دانشجویان با توجه به تخصص و علاقه‌هایشان در زمینه‌های مختلفی مانند مالی، بازاریابی، منابع انسانی، مدیریت عملیاتی و استراتژیک آموزش می‌بینند.

افرادی که از یک دوره MBA فارغ‌التحصیل می‌شوند معمولاً به سمت‌های مدیریتی و رهبری در شرکت‌های مختلف جذب می‌شوند و می‌توانند در صنعت‌های مختلف کار کنند.

مزایای رشته مدیریت کسب و کار

به‌صورت کلی می‌توان مزیت‌های رشته مدیریت کسب و کار را این موارد دانست:

۱. فرصت‌های شغلی: فارغ‌التحصیلان MBA معمولاً به سمت‌های مدیریتی و رهبری در شرکت‌های مختلف جذب می‌شوند و فرصت‌های شغلی بهتری را در اختیار دارند.

۲. شبکه‌سازی: دوره MBA فرصت عالی‌ای برای ایجاد ارتباطات حرفه‌ای و ایجاد شبکه‌های قوی در صنعت مدنظر فراهم می‌کند.

۳. مهارت‌های تخصصی: دانشجوان در طول دوره MBA با مفاهیم و تکنیک‌های مدیریتی پیشرفته آشنا می‌شوند که این مهارت‌ها را برای پیشرفت در حرفه و کسب و کار خود بهره‌ور می‌کند.

معایب رشته مدیریت کسب و کار

۱. هزینه: دوره MBA هزینه‌های بالایی دارد و برای برخی افراد قابلیت مالی مناسبی ندارد؛ البته این هزینه برای دوره‌های آزاد است و در دانشگاه‌ها هزینه‌ها بسیار کمتر است.

۲. زمان‌بربودن: فرایند تحصیل در دوره MBA زمان‌بر است و برخی از فارغ‌التحصیلان ممکن است مشکلات مربوط به تعلل در حرکت حرفه‌ای را تجربه کنند. البته شما می‌توانید مانند بقیه رشته‌های ارشد در زمان تحصیل هم مشغول به کار شوید و این زمان را به درستی استفاده کنید.

۳. رقابت: با توجه به محبوبیت بالای دوره MBA، رقابت در کنکور این رشته بالا و سخت است.

بهترین گرایش‌های رشته MBA

دانشجویان رشته MBA با تحصیل در هر گرایش، به یک متخصص در حوزه مشخصی تبدیل می‌شوند. انتخاب بهترین گرایش به سلیقه شخصی و نیاز بازار کار بستگی دارد. در ادامه توضیحاتی درباره گرایش‌های این رشته ارائه می‌دهیم.

گرایش مالی

افرادی که این گرایش را انتخاب می‌کنند، به‌صورت تخصصی در حوزه مسائل کنترل مالی، حسابداری، بانکداری و مدیریت سرمایه آموزش می‌بینند. این افراد هم می‌توانند به‌عنوان مدیر یا کارمند بخش مالی در سازمان‌های مختلف استخدام شوند و هم می‌توانند در زمینه مشاوره سرمایه‌گذاری فعالیت داشته باشند. فعالیت در بانک هم موقعیت شغلی دیگری است که برای این افراد وجود دارد.

گرایش بازاریابی

بازاریابی یکی از پرکاربردترین گرایش‌های MBA است. سازمان‌‌های امروزی در بخش بازاریابی خود چالش‌های جدی دارند که بخشی از آن‌ها به‌عت کمبود متخصص در این حوزه است؛ پس اگر بتوانید با تحصیل در گرایش بازاریابی به یک متخصص در این زمینه تبدیل شوید، موقعیت‌های شغلی خوبی به دست خواهید آورد.

گرایش فناوری اطلاعات

این گرایش یکی از مدرن‌ترین شاخه‌های رشته MBA است و نیاز روز بازار کار محسوب می‌شود. در سازمان‌های مختلف، قسمت‌های گوناگونی وابسته به آی‌تی هستند. این بخش‌ها بدون سرپرست‌های خبره ناکارآمد هستند و نمی‌توانند برای سازمان سودمند باشند؛ پس گرایش فناوری اطلاعات هم بازار کار خوبی دارد.

گرایش استراتژی

سازمان‌ها بدون استراتژی نمی‌توانند به اهداف‌شان برسند و با استراتژی‌های نادرست و غیرحرفه‌ای هم به سمت مقصدهای اشتباه پیش می‌روند. چیدن استراتژی برای سازمان و هر پروژه‌ای که به سازمان سپرده می‌شود تأثیر بسزایی بر موفقیت آن دارد.

دانشجویان گرایش استراتژی، اصول مدیریت استراتژیک، برنامه‌ریزی مبتنی بر استراتژی و تفکر استراتژیک را یاد می‌گیرند. این گرایش برای افرادی که به دنبال مدیریت به‌شیوه‌ای خلاق هستند، مناسب است.

گرایش عملیات

مدیران پروژه جزو مدیران میانی سازمان هستند که نقش مهمی در سازمان ایفا می‌کنند. این افراد به‌صورت مستقیم با موفقیت پروژه‌های سازمان در ارتباط هستند. آنان برای فعالیت حرفه‌ای در این زمینه باید بر نحوه مدیریت وظایف در سازمان و مدیریت نیروی انسانی تسلط داشته باشند.

گرایش منابع انسانی

گرایش رفتار سازمانی و منابع انسانی MBA یکی از گرایش‌های مدیریت کسب و کار MBA است. در گذشته این گرایش به‌نام دوره‌ی MBA  گرایش توسعه‌ی سازمانی شناخته می‌شد، اما اکنون عنوانی دوبخشی دارد؛ به‌این‌معنا تمرکز این گرایش فقط بر منابع انسانی نیست و به بحث‌های رفتار سازمانی نیز می‌پردازد.

گرایش فناوری

گرایش مدیریت فناوری MBA یکی از گرایش‌های این رشته مدیریت کسب و کار یا همان MBA است. به‌طور کلی این گرایش به مجموعه‌ی توانمندی‌های فناورانه‌ی یک بنگاه اقتصادی می‌پردازد.

تعبیرها و رویکردها در این شاخه متفاوت است. بعضی مدیریت تکنولوژی را در سطح فرابنگاهی می‌بینند. زمانی‌که از مدیریت تکنولوژی صحبت می‌شود، آن‌چه به ذهن این دسته می‌آید سیاست‌گذاری در سطح ملی یا در سطح اقتصادی است.

مهارت‌های رشته مدیریت MBA چیست؟

افرادی که در رشته مدیریت MBA تحصیل می‌کنند، باید به یک مدیر تمام‌عیار تبدیل شوند که با همه مهارت‌های سخت و نرم این حوزه آشنایی دارد. برای به‌دست‌آوردن این مهارت‌ها نباید به آموزش‌های آکادمیک بسنده کرد. استفاده کاربردی از دانسته‌ها و کسب تجربه مهم‌ترین اصل برای تبدیل‌شدن به یک مدیر حرفه‌ای است.

مهارت‌های رشته مدیریت کسب و کار از این قرار است:

• مهارت‌های حسابداری
• مهارت‌های ارتباطات با کارمندان یا شرکای تجاری
• اصول اخلاق کسب و کار
• اصول استراتژی کسب و کار
• تحلیل داده‌ها
• اقتصاد
• امور مالی و دارایی
• رهبری
• بازاریابی

هر یک از این مهارت‌ها زیردسته‌ها و مهارت‌های تخصصی‌تری را در بر می‌گیرند.

رشته MBA برای چه کسانی مناسب هست؟

رشته MBA برای افرادی که علاقه‌مند به پیشرفت حرفه‌ای در زمینه مدیریت کسب و کار هستند، مناسب است. این شامل افرادی است که:

۱. تمایل دارند به سمت‌های مدیریتی و رهبری در سازمان‌ها حرکت کنند.

۲. می‌خواهند مهارت‌های مدیریتی پیشرفته را یاد بگیرند تا بتوانند بهترین تصمیم‌هایی را برای موفقیت کسب و کار بگیرند.

۳. می‌خواهند شبکه‌های حرفه‌ای قوی بسازند و با افرادی با تجربه در حوزه مدیریت آشنا شوند.

۴. تجربه کاری مرتبط با مدیریت و کسب و کار دارند و می‌خواهند مهارت‌های خود را به سطح بالاتری برسانند.

۵. تمایل دارند به کارآفرینی و راه‌اندازی کسب و کار خود دارند و به دنبال آماده‌سازی برای این مسیر هستند.

به‌طور کلی، این رشته برای افرادی مناسب است که به دنبال یادگیری مهارت‌های مدیریتی پیشرفته و پیشبرد حرفه مدیریتی خود هستند.

یادگیری مدیریت MBA در دانشگاه یا مؤسسات آموزش آزاد؟

این موضوع کاملاً به موقعیت شما بستگی دارد. دانشجویانی که می‌دانند رشته MBA چیست و به آن علاقه دارند با تحصیل در دانشگاه‌ها می‌توانند به اهداف خود برسند، اما در برخی موارد مدیران کسب و کارها برای به‌روزرسانی دانش خود و یادگیری مهارت‌های رهبری و مدیریت، برای تحصیل در رشته مدیریت MBA اقدام می‌کنند.

این افراد شغل خود را دارند و احتمالاً بیشتر از اینکه به مدرک تحصیلی نیاز داشته باشند، به مهارت‌هایی که آموزش داده می‌شود، نیاز دارند. دوره‌های MBA برای این افراد بسیار طولانی است و احتمالا بسیاری از اطلاعات را از پیش می‌دانند.

مدیران کسب و کارها می‌توانند نقاط ضعف خود را شناسایی کنند و به‌جای صرف زمان طولانی برای تحصیل در رشته MBA، در دوره‌های مدیریتی شرکت کنند. چنین دوره‌هایی کاربردی‌تر هستند و از تجربه‌های بازار کار برآمده‌اند؛ به‌همین دلیل، می‌توانند خیلی بیشتر از دوره‌های تئوری و آکادمیک موثر باشند و به شما کمک کنند راه‌هایی برای توسعه و رشد کسب و کار خود پیدا کنید.

یک داوطلب MBA چه چیز دیگری را باید قبل از ورود به این رشته بداند؟

قبل از ورود به دوره MBA، یک داوطلب باید به موارد زیر توجه کند:

۱. اهداف شخصی و حرفه‌ای: بررسی کنید که چرا می‌خواهید دوره MBA را بگذرانید و چه اهدافی را می‌خواهید از آن بدست آورید. آیا می‌خواهید مهارت‌های مدیریتی خود را بهبود بخشید یا به دنبال تغییر حرفه هستید؟

۲. مهارت‌ها و تجربه‌های پیشین: بررسی کنید که آیا دارای مهارت‌ها و تجربه‌های لازم برای ورود به دوره MBA هستید یا نیاز به تقویت آن‌ها دارید، مانند مهارت‌های مالی، تحلیل داده، بازاریابی و مدیریت.

۳. انتخاب برنامه: مطالعه کنید و برنامه MBA مناسبی را که با هدف‌های شما هم‌خوانی داشته باشد انتخاب کنید. برنامه‌های MBA مختلف می‌توانند از لحاظ محتوا، مدت زمان و هزینه متفاوت باشند.

۴. امکانات و منابع دانشگاه: اطمینان حاصل کنید که دانشگاهی که می‌خواهید وارد شوید، امکانات و منابع کافی برای پشتیبانی از یادگیری شما را فراهم کرده باشد، ازجمله کتابخانه، مراکز تحقیقاتی، و امکانات آموزشی.

۵. ارتباط با فارغ‌التحصیلان: از فارغ‌التحصیلان دوره MBA در دانشگاه مدنظر خود اطلاعات بیشتری دریافت کنید و با تجربه‌های‌شان آشنا شوید تا بتوانید تصمیم بهتری برای ورود به این رشته بگیرید.

رقابت در رشته مدیریت کسب و کار در ایران چطور هست؟

رقابت در رشته MBA در ایران زیاد است. با افزایش توجه به مدیریت کسب و کار و توسعه حرفه‌ای در این زمینه، تعداد داوطلبان برای ورود به دوره‌های MBA افزایش یافته است. این امر به افزایش رقابت بین داوطلبان برای پذیرش در دانشگاه‌ها و برنامه‌های MBA انجامیده است.

عواملی مانند امتیازات آزمون‌های استاندارد، تجربه کاری، رزومه، مصاحبه و معیارهای دیگر، همگی، نقش مهمی در انتخاب دانشجویان توسط دانشگاه‌ها برای قبولی ازطریق استعدادهای درخسان دارند که البته قبولی در کنکور کارشناسی ارشد کافی است؛ بنابراین داشتن یک رزومه قوی، ارائه یک نامه توصیه قوی و همین‌طور آمادگی برای مصاحبه می‌تواند برای داوطلبانی که می‌خواهند ازطریق استعدادهای درخشان وارد شوند به‌طور قابل توجهی کمک کند.

بازار کار رشته MBA در ایران

بازار کار برای فارغ‌التحصیلان رشته MBA در ایران به‌صورت کلی فعال و پویاست. افرادی که مدرک MBA دارند می‌توانند در بخش‌های مختلف اقتصادی و صنعتی فعالیت کنند. برخی از فرصت‌های شغلی برای فارغ‌التحصیلان رشته MBA در ایران عبارت‌اند از:

۱. مدیریت عمومی: فارغ‌التحصیلان MBA می‌توانند در سطح مدیریت عالی و میانی در شرکت‌ها و سازمان‌های مختلف فعالیت کنند و مسئولیت‌های مدیریتی را بر عهده بگیرند.

۲. مشاوره: برخی از فارغ‌التحصیلان MBA به عنوان مشاوران مدیریتی و کسب و کار فعالیت می‌کنند و به شرکت‌ها و سازمان‌ها در حل مسائل مدیریتی و استراتژیک کمک می‌کنند.

۳. کارآفرینی: بسیاری از فارغ‌التحصیلان MBA به دنبال راه‌اندازی کسب و کار خود هستند و می‌توانند به‌عنوان کارآفرینان و مدیران اجرایی در صنایع مختلف فعالیت کنند.

۵. مدیریت پروژه: مدیریت پروژه یکی از حوزه‌های مهم در کسب و کار است و فارغ‌التحصیلان MBA می‌توانند در این زمینه به‌عنوان مدیران پروژه فعالیت کنند و پروژه‌های مختلف را به موفقیت رسانند.

هرچند بازار کار در ایران فعال است، همچنان می‌تواند به چالش‌هایی مانند رقابت شدید و نوسانات اقتصادی تحت‌الشعاع باشد. بنابراین، موفقیت در بازار کار برای فارغ‌التحصیلان MBA نیازمند توانایی‌های مدیریتی، شبکه‌سازی حرفه‌ای و به‌روزبودن با روندها و تغییرات بازار است.

سطح حقوق و دستمزد

سطح حقوق و دستمزد برای فارغ‌التحصیلان رشته MBA بستگی به عوامل مختلفی دارد، ازجمله مکان کار، سطح تجربه، نوع صنعت و حوزه‌ی کاری، اندازه شرکت، مسئولیت‌های شغلی و مهارت‌ها؛ با وجود این، فارغ‌التحصیلان MBA معمولاً از حقوق بالاتری نسبت به فارغ‌التحصیلان دیگر برخوردار هستند، به‌ویژه اگر در پست‌های مدیریتی و رهبری فعالیت کنند.

در بسیاری از کشورها افرادی که دارای مدرک MBA هستند می‌توانند به‌عنوان مدیران اجرایی، مشاوران مدیریتی، مدیران پروژه، مدیران بازاریابی و فروش یا در بخش‌های مالی و مدیریت منابع انسانی فعالیت کنند. در این حوزه‌ها، حقوق و دستمزد معمولاً بالاتر است.

در ایران نیز متغیرهای مختلفی می‌توانند تأثیرگذار بر سطح حقوق و دستمزد فارغ‌التحصیلان MBA باشند؛ برای مثال، شرکت‌های بزرگ و چند‌ملیتی معمولاً حقوق بیشتری پرداخت می‌کنند، درحالی‌که شرکت‌های کوچک‌تر ممکن است حقوق کمتری ارائه کنند؛ همچنین صنعت‌های مختلف نیز ممکن است سطح حقوق متفاوتی داشته باشند.

تفاوت رشته DBA و رشته MBA چیست؟

DBA با نام «دکتری مدیریت کسب و کار» شناخته می‌شود. افرادی که در دوره DBA تحصیل می‌کنند، به صاحب‌نظران حوزه کسب و کار تبدیل می‌شوند. آنان می‌توانند نظریه‌های مختلف در این حوزه را تحلیل و نقد کنند. برخی از دانشجویان MBA‌ برای تکمیل آموزش و تبدیل‌شدن به یک استاد در حوزه کسب و کار در دوره آموزشی DBA نیز تحصیل می‌کنند. درواقع می‌توان گفت DBA مقطع بالاتر کارشناسی ارشد مدیریت کسب و کار است.

دانشجویان در دوره دکتری از جو دانشگاهی که اساتید همه چیز را به آن‌ها آموزش می‌دهند خارج خواهند شد. آنان خودشان شروع به تحقیق و جست‌وجو یاد می‌گیرند، تجربه کسب می‌کنند و حتی می‌توانند به دیگران درباره مدیریت کسب و کار آموزش دهند.

شرایط اپلای برای این رشته از ایران به کشورهای دیگر چطور هست؟

شرایط اپلای برای رشته MBA وابسته به کشور و دانشگاه مقصد است، اما در اکثر موارد، برای اپلای به برنامه‌های MBA از ایران به کشورهای دیگر، شما باید مراحل زیر را طی کنید:

• آزمون استاندارد: برخی از دانشگاه‌ها و برنامه‌های MBA نیازمند انجام‌دادن آزمون‌های استانداردی مانند GMAT یا GRE هستند. بعضی از برنامه‌ها همچنین ممکن است از شما آزمون زبان مانند TOEFL یا IELTS را بپذیرند.
• مستندات درخواست: شما باید مستندات مربوط را برای درخواست ویزا و پذیرش از دانشگاه مدنظرتان تهیه کنید، ازجمله مدارک تحصیلی، رزومه، نامه توصیه و مقالات تحقیقاتی.
• مصاحبه: بعضی از دانشگاه‌ها و برنامه‌های MBA ممکن است از شما مصاحبه درخواست کنند تا مهارت‌های شما را ارزیابی کنند و بیشتر درباره شخصیت و اهداف شما بدانند.
• مهارت‌های زبانی: زبان انگلیسی مهارت اساسی برای اپلای به برنامه‌های MBA است. شما باید اطمینان حاصل کنید که مهارت‌های زبانی خود را به اندازه کافی تقویت کرده‌اید تا بتوانید به درستی در محیط آموزشی و تحصیلی ارتباط برقرار کنید.

برای ه عنوان مثال، برخی از کشورهای پرطرفدار برای اپلای به برنامه‌های MBA شامل ایالات متحده آمریکا، کانادا، انگلستان، استرالیا و کشورهای اروپایی مانند فرانسه و آلمان هستند، اما همیشه بهتر است شرایط و الزامات مربوط به هر کشور و دانشگاه را قبل از اپلای به‌دقت بررسی کنید.

کلام آخر

آنچه در مدیریت اهمیت دارد،اطلاعاتی است که بتواند عملکرد فرد را ارتقا دهد. اگر یک مدیر تمامی کتاب‌های مربوط به مدیریت را بخواند یا دوره‌های مختلف را شرکت کند اما این اطلاعات را به‌صورت عملی در سازمان استفاده نکند، با فردی که آموزشی در این زمینه ندیده است تفاوتی نخواهد داشت؛ پس اهمیتی ندارد که کدام‌یک از رشته‌های تحصیلی مدیریتی بهتر هستند. مهم این است که کدام آموزش نیاز شما را برآورده می‌کند و به آن علاقه دارید.