حتماً از دوران آزمون کارشناسی به خاطر دارید که رتبه‌ی داوطلبان بر اساس تراز تعیین می‌شود، نه صرفاً بر اساس نمره‌ای که در یک یا چند درس کسب می‌کنند. اما تراز کنکور چیست و چگونه محاسبه می‌شود؟ در این مقاله، مفهوم تراز را با زبانی ساده توضیح می‌دهیم و بررسی می‌کنیم که چه عواملی بر آن تأثیر دارند.

فهرست مطالب پنهان‌کردن فهرست
  1. 1. چرا تراز از درصد مهم‌تر است؟
    1. 1.1. نحوه محاسبه تراز کنکور ارشد و تأثیر معدل
    2. 1.2. ترکیب نمره آزمون کتبی و معدل در محاسبه تراز
    3. 1.3. معدل مؤثر در کنکور ارشد و نحوه تأثیر آن در تراز
    4. 1.4. چرا معدل مؤثر با معدل واقعی تفاوت دارد؟
    5. 1.5. عوامل تأثیرگذار در محاسبه معدل مؤثر
      1. 1.5.1. ۱) اختلاف سطح علمی دانشگاه‌ها
      2. 1.5.2. ۲) ارتباط رشته تحصیلی مقطع کارشناسی با رشته کارشناسی ارشد
      3. 1.5.3. ۳) نمره علمی داوطلب
  2. 2. نحوه محاسبه درصد کنکور ارشد

چرا تراز از درصد مهم‌تر است؟

فرض کنید دو داوطلب با سطح آمادگی متفاوت در کنکور شرکت می‌کنند:

  • داوطلب اول: ۶ ماه مطالعه‌ی عمیق داشته و تمامی سرفصل‌ها را با کیفیت بالا خوانده است.
  • داوطلب دوم: فقط ۲ ماه مطالعه‌ی سطحی داشته و برخی مباحث را نخوانده است.

حالا دو سناریو را بررسی کنیم:

  1. اگر امتحان آسان باشد، داوطلب اول می‌تواند ۹ سؤال از ۱۰ سؤال را پاسخ دهد، درحالی‌که داوطلب دوم ۶ سؤال را جواب می‌دهد.
  2. اگر امتحان سخت باشد، داوطلب اول فقط ۳ سؤال از ۱۰ سؤال و داوطلب دوم فقط ۱ سؤال را پاسخ می‌دهد.

در چنین شرایطی، اگر صرفاً درصدها معیار باشند، داوطلب اول در آزمون اول ۹۰٪ و در آزمون دوم ۳۰٪ کسب می‌کند، درحالی‌که سطح دانش او در هر دو آزمون یکسان بوده است! اینجاست که مفهوم تراز اهمیت پیدا می‌کند.

تراز به‌گونه‌ای طراحی شده که داوطلبان را بر اساس عملکرد نسبی آن‌ها رتبه‌بندی کند، نه صرفاً بر اساس درصد خامی که به دست می‌آورند.

نحوه محاسبه تراز کنکور ارشد و تأثیر معدل

حداکثر تراز قابل‌دستیابی در کنکور کارشناسی ارشد ۱۰۰۰۰ است. این تراز در صورتی به‌دست می‌آید که معدل مؤثر نفر اول کنکور ۲۰ باشد. با این حال، تاکنون تعداد بسیار کمی از رتبه‌های برتر توانسته‌اند این تراز را کسب کنند. در عمل، معمولاً تراز رتبه یک کنکور ارشد حدود ۹۸۰۰ است و سایر رتبه‌های برتر ترازهایی پایین‌تر از این مقدار دارند.

ترکیب نمره آزمون کتبی و معدل در محاسبه تراز

تراز نهایی داوطلبان در تمامی رشته‌های تحصیلی کنکور ارشد به‌صورت ترکیبی از نمره آزمون کتبی و معدل مؤثر محاسبه می‌شود. این ترکیب به شکل زیر است:

  • ۸۰٪ نمره آزمون کتبی
  • ۲۰٪ معدل مؤثر

این روش محاسبه برای تمامی رشته‌های کنکور ارشد یکسان است. بنابراین، داوطلبان هر رشته می‌توانند با توجه به ضرایب دروس مربوط به رشته خود، تراز و درصد کنکور ارشد خود را محاسبه کنند. تنها نکته‌ای که باید در نظر داشته باشید، ضرایب اختصاصی دروس هر رشته است، زیرا تأثیر هر درس در تراز نهایی داوطلب بسته به رشته‌ای که در آن شرکت کرده است متفاوت خواهد بود.

در ادامه، نحوه تأثیر این ضرایب در رشته‌های مختلف و نحوه دقیق محاسبه تراز بررسی خواهد شد.

معدل مؤثر در کنکور ارشد و نحوه تأثیر آن در تراز

یکی از دغدغه‌های اصلی داوطلبان کنکور ارشد، تأثیر معدل کارشناسی در رتبه نهایی آن‌هاست. به‌ویژه داوطلبانی که معدل پایین‌تری دارند، نگران هستند که این موضوع باعث کاهش شانس قبولی آن‌ها شود. اما نکته‌ای که باید به آن توجه داشته باشید این است که معدل را می‌توان با عملکرد بهتر در آزمون جبران کرد. در واقع، با زدن دو تا سه تست بیشتر از دروس تخصصی در کنکور ارشد، می‌توان تأثیر معدل پایین را به‌طور قابل‌توجهی کاهش داد.

چرا معدل مؤثر با معدل واقعی تفاوت دارد؟

با بررسی فرمول محاسبه‌ی تراز کل کنکور ارشد، مشاهده می‌شود که معدل ۲۰ درصد در تعیین تراز نهایی نقش دارد. برخی داوطلبان ممکن است این مسئله را غیرعادلانه بدانند؛ زیرا تفاوت سطح دانشگاه‌ها در معدل‌گیری آن‌ها در نظر گرفته نمی‌شود. به‌عنوان مثال، دانشجویی که معدل ۱۷ را در دانشگاه صنعتی شریف یا دانشگاه تهران کسب کرده، ممکن است سطح علمی بالاتری نسبت به دانشجویی با معدل ۱۷ از دانشگاه‌های آزاد یا غیرانتفاعی داشته باشد.

به‌همین دلیل، سازمان سنجش برای برقراری عدالت از شاخصی به نام معدل مؤثر استفاده می‌کند. معدل مؤثر در واقع همان معدل واقعی داوطلب است که در یک ضریب ویژه ضرب شده تا تفاوت‌های سطح دانشگاه، ارتباط رشته و نمره علمی داوطلب در نظر گرفته شود.

عوامل تأثیرگذار در محاسبه معدل مؤثر

معدل مؤثر براساس چندین پارامتر مهم محاسبه می‌شود که در ادامه به آن‌ها پرداخته‌ایم:

۱) اختلاف سطح علمی دانشگاه‌ها

وزارت علوم، دانشگاه‌های ایران را در ۴ سطح دسته‌بندی کرده است. هرچه سطح علمی دانشگاه بالاتر باشد، ضریب تعدیل معدل نیز بیشتر خواهد بود. برای مشاهده‌ی این دسته‌بندی می‌توانید به رتبه‌بندی دانشگاه‌های ایران مراجعه کنید.

۲) ارتباط رشته تحصیلی مقطع کارشناسی با رشته کارشناسی ارشد

اگر رشته کارشناسی شما مرتبط با رشته‌ای باشد که در آن کنکور ارشد می‌دهید، ضریب ویژه‌ی معدل شما کمی افزایش خواهد یافت و مقدار آن بزرگ‌تر از ۱ خواهد بود. اما اگر رشته‌ی کارشناسی شما غیرمرتبط باشد، این افزایش وجود نخواهد داشت و ضریب همان ۱ خواهد بود.

۳) نمره علمی داوطلب

هرچه نمره علمی داوطلب بالاتر باشد، سازمان سنجش ضریب معدل مؤثر را افزایش می‌دهد. در واقع، این ضریب برای کسانی که عملکرد علمی بهتری در کنکور دارند بیشتر خواهد بود.

نحوه محاسبه درصد کنکور ارشد

بسیاری از داوطلبان در مورد نحوه‌ی محاسبه درصد هر درس در کنکور ارشد سؤال دارند، به‌ویژه با در نظر گرفتن نمره منفی در آزمون. در کنکور ارشد، هر درس یا به‌صورت مستقل دارای یک ضریب است یا ممکن است چند درس با یکدیگر یک بخش را تشکیل دهند که دارای ضریب مشخصی باشد.

برای محاسبه‌ی درصد هر درس در کنکور، از فرمول زیر استفاده می‌شود: