تاریخچه رشته MBA در دنیا و ورود آن به ایران

شاید برای شما جالب باشد رشته MBA از کجا آمد، کی وارد ایران شد و آینده آن چه خواهد شد؟ در این مقاله تلاش شده است تا در مورد تاریخچه رشته MBA و همچنین پیش‌بینی آینده این رشته توضیحاتی داده شود.

تقریبا به ۱۰۰سالگی رشته MBA نزدیک می‌شویم. این رشته در سراسر دنیا در Business school ها ارائه می‌شود. بیزینس اسکول یک محیط کاملا شبیه دانشگاه است و تنها در هدف با هم متفاوت هستند. هدف بیزینس اسکو‌ل‌ها تربیت افرادی است که بتوانند مهارت‌های لازم جهت گرفتن پوزیشن‌های مدیریتی را کسب کنند در حالیکه در دانشگاه، هدف تربیت پژوهشگر است.

MBA چیست؟

MBA یا Master of Business Administration یک مدرک تحصیلات تکمیلی است که در زمینه مدیریت کسب‌وکار ارائه می‌شود. هدف اصلی این رشته، آموزش مهارت‌های مدیریتی و رهبری به افرادی است که قصد دارند در سطوح بالای مدیریتی در سازمان‌ها و شرکت‌ها فعالیت کنند. MBA به دانشجویان این امکان را می‌دهد تا علاوه بر یادگیری مفاهیم تئوریک مدیریت، در محیط‌های واقعی و با پروژه‌های مختلف، تجربیات عملی کسب کنند.

دوره MBA شامل موضوعاتی مانند مالی، بازاریابی، فناوری، منابع انسانی، استراتژی، فناوری اطلاعات و عملیات است. این رشته برای افرادی مناسب است که قصد دارند در زمینه‌هایی مانند کارآفرینی، مشاوره مدیریت، بانکداری و مدیریت مالی، یا بسیار بخش‌های دیگر در بخش خصوصی و دولتی، فعالیت کنند.

یکی از مزایای اصلی MBA این است که به افراد کمک می‌کند تا دیدگاه وسیع‌تری نسبت به دنیای کسب‌وکار و بازار داشته باشند و توانایی تحلیل و حل مسائل پیچیده مدیریتی را کسب کنند. علاوه بر این، دانشجویان MBA اغلب به شبکه‌های ارتباطی حرفه‌ای گسترده‌تری دسترسی پیدا می‌کنند که می‌تواند در آینده شغلی آنها تاثیرگذار باشد.

تاریخچه رشته MBA در دنیا

در سال ۱۹۰۰ میلادی، مدرسه کسب و کار تاک، مدرک کارشناسی ارشد در تجارت (Master of Science in Commerce) را اعطا کرد. عنوانی که پدر رشته MBA فعلی محسوب می‌شود. در این مدرسه برای اولین بار در جهان دوره MBA با ۱۵ عضو هیات علمی به علاوه ۳۳ دانشجوی عادی و ۴۷ دانشجوی خاص ارائه می‌شد.

تاریخچه رشته MBA و شروع آن به ۱۹۰۸ در دانشگاه هاروارد باز می‌گردد. در این سال دانشگاه هاروارد (که الان به Harvard Business School شناخته می‌شود) این رشته را برای پاسخ به تقاضای مدیریتی در بازارهای این کشور به وجود آورد. هدف این برنامه، پرورش مدیرانی بود که توانایی هدایت شرکت‌ها و سازمان‌ها در محیط‌های پیچیده و در حال تغییر را داشته باشند. البته تا حدود ۱۰ سال استقبالی از این رشته نشد. اما با پیچیده‌تر شدن بازارها، شرکت‌ها به دنبال افرادی بودند که توانایی تحلیل و برنامه‌ریزی استراتژیک را داشته باشند. دانشکده هاروارد با ارائه برنامه MBA به این نیاز پاسخ داد.

اولین دانشگاه‌های ارائه‌دهنده رشته MBA در جهان

در سال ۱۹۳۰ مدرسه‌های کسب‌وکار به صورت جدی شکل گرفتند و MBA در آمریکا مطرح شد. اگر چه در ابتدا رشته MBA دانشجویان کمی را پذیرفت و دوره MBA هاروارد با دانشجویان کمی آغاز شد اما سالهای اخیر، هر ساله نزدیک به ۲۰۰۰ نفر در رشته MBA دانشگاه هاروارد فارغ‌التحصیل می‌شوند.

با این حال، حقیقت این است که پیدایش MBA به زمان کمی دورتر باز می‌گردد. در اواخر دهه ۱۹ میلادی بیزینس اسکول Wharton که زیر نظر دانشگاه پنسیلوانیا امریکا است اولین مدرسه کسب‌وکار را راه‌اندازی کرد. اولین مدرک وارتون لیسانس مالی بود و به عنوان نشانه اولیه MBA بین المللی شناخته شد.

در دهه‌های بعد، MBA به سرعت محبوبیت پیدا کرد و به سایر دانشگاه‌های آمریکا و سپس به سراسر جهان گسترش یافت. در ادامه دانشگاه‌های ارائه‌دهنده این رشته در جهان را خواهید دید.

۱. دانشگاه هاروارد (Harvard University)

همانطور که گفتیم اولین و مهم‌ترین دانشگاهی که دوره MBA را ارائه داد، دانشکده کسب‌وکار هاروارد بود. این دانشگاه در سال ۱۹۰۸ برنامه MBA را راه‌اندازی کرد. هدف این برنامه، تربیت مدیرانی بود که با مفاهیم مدیریت علمی آشنا بوده و بتوانند شرکت‌ها را در دوران صنعتی‌سازی و رشد اقتصادی آمریکا هدایت کنند. برنامه MBA هاروارد همچنان به‌عنوان یکی از معتبرترین دوره‌های مدیریت در جهان شناخته می‌شود.

۲. دانشگاه شیکاگو (University of Chicago)

دانشگاه شیکاگو در سال ۱۹۴۳ دومین دانشگاه آمریکایی بود که دوره MBA را به صورت تمام‌وقت ارائه داد. این دانشگاه به دلیل رویکرد علمی و تئوریک قوی در زمینه مدیریت و اقتصاد شناخته می‌شود. دانشکده کسب‌وکار شیکاگو، بعدها به نام دانشکده کسب‌وکار بوث تغییر نام داد و امروزه یکی از برترین مراکز آموزشی MBA در جهان است.

۳. دانشگاه استنفورد (Stanford University)

دانشگاه استنفورد در سال ۱۹۲۵ برنامه MBA خود را راه‌اندازی کرد و از آن زمان به یکی از برترین موسسات آموزشی در حوزه مدیریت و کسب‌وکار تبدیل شد. موقعیت جغرافیایی استنفورد در نزدیکی سیلیکون ولی، این دانشگاه را به مرکزی برای آموزش مدیرانی که در صنایع فناوری فعال هستند، تبدیل کرده است.

۴. دانشکده کسب‌وکار INSEAD

INSEAD یکی از اولین دانشگاه‌های اروپایی بود که در سال ۱۹۵۷ در فرانسه تأسیس شد و در دهه ۱۹۶۰ دوره MBA را ارائه داد. INSEAD یکی از مراکز بین‌المللی معتبر در آموزش MBA است و دانشجویان از سراسر جهان برای تحصیل به این دانشگاه مراجعه می‌کنند.

۵. دانشکده کسب‌وکار لندن (London Business School)

دانشگاه کسب‌وکار لندن (LBS) نیز یکی از اولین مراکز اروپایی بود که دوره MBA را در سال ۱۹۶۵ ارائه کرد. این دانشگاه به عنوان یکی از برترین مراکز MBA در جهان شناخته می‌شود و فارغ‌التحصیلان آن به شبکه گسترده‌ای از مدیران در سطح بین‌المللی دسترسی دارند.

این دانشگاه‌ها نه تنها به گسترش رشته MBA در جهان کمک کردند، بلکه استانداردهای آموزشی و علمی بالایی برای این دوره تعیین کردند که همچنان پابرجاست.

علت محبوبیت رشته MBA

محبوبیت MBA به دلایل مختلفی در طی دهه‌ها افزایش یافت. این رشته به دلیل ارائه مهارت‌های کاربردی و متنوع برای مدیریت کسب‌وکارها، توانسته است توجه بسیاری از افراد حرفه‌ای و کارآفرینان را به خود جلب کند.

MBA به دانشجویان این فرصت را می‌دهد تا مهارت‌های مدیریتی و رهبری متنوعی در زمینه‌های مختلفی مانند مدیریت مالی، بازاریابی، منابع انسانی، استراتژی کسب‌وکار و مدیریت عملیات کسب کنند. این مهارت‌ها به مدیران کمک می‌کند تا در شرایط پیچیده و چالش‌برانگیز، تصمیمات بهتری بگیرند.

یکی از دلایل اصلی محبوبیت MBA، توانایی آن در ارتقای موقعیت شغلی است. بسیاری از شرکت‌ها برای پست‌های مدیریتی و اجرایی به دنبال افرادی هستند که مدرک MBA داشته باشند. چرا که این مدرک نشان‌دهنده تسلط فرد بر مهارت‌های مورد نیاز برای مدیریت موفق است. فارغ‌التحصیلان MBA معمولاً فرصت‌های شغلی بهتری دارند و در مسیر پیشرفت شغلی سریع‌تری قرار می‌گیرند.

دوره MBA معمولاً شامل تعاملات گسترده‌ای با اساتید، همکلاسی‌ها، و مدیران حرفه‌ای است. این شبکه‌سازی می‌تواند برای فارغ‌التحصیلان MBA فرصتی برای ایجاد ارتباطات جدید و ورود به بازارهای مختلف فراهم کند. در بسیاری از موارد، این شبکه‌سازی به شانس‌های کاری و شغلی بالاتری منجر می‌شود.

MBA دانشجویان را با روش‌های تحلیلی و علمی مدیریت آشنا می‌کند. فارغ‌التحصیلان این رشته توانایی حل مسائل پیچیده کسب‌وکار و طراحی استراتژی‌های موثر برای رشد و توسعه شرکت‌ها را کسب می‌کنند. همچنین MBA محدود به یک صنعت خاص نیست و فارغ‌التحصیلان می‌توانند در صنایع مختلفی از جمله فناوری، مالی، بهداشت و درمان، تولید و حتی سازمان‌های غیرانتفاعی فعالیت کنند. این انعطاف‌پذیری باعث می‌شود که MBA در میان افراد با علاقه‌مندی‌های مختلف، محبوبیت زیادی پیدا کند.

ورود رشته MBA به ایران چگونه بود؟

شروع رسمی ورود این رشته به ایران بعد از انقلاب توسط دانشگاه شریف از سال 1380 بوده است. بر اساس اظهارات رییس دانشکده مدیریت و اقتصاد دانشگاه صنعتی شریف، دکتر مشایخی، این رشته در ابتدا برای فارغ‌التحصیلان رشته‌های فنی مهندسی طراحی شد.

به این دلیل کادر اساتید دانشگاه به فکر افتادند که رشته MBA را طراحی کنند که در آن سال‌ها متوجه یک پدیده اجتماعی شده بودند و آن این بود که، فارغ‌التحصیلان رشته‌های فنی مهندسی مثل برق، مکانیک، عمران و … از دانشگاه شریف عموما یا شغل مناسب و درخور شایسته پیدا نمی‌کرند و یا اگر در پوزیشن مناسبی قرار می‌گرفتند مهارت لازم برای مدیریت پروژه‌ها، سازمان‌ها و تولیدی‌ها را نداشتند. لذا این رشته از که قبل تر به صورت آزاد توسط سازمان مدیریت صنعتی در دهه ۶۰ شمسی ارائه شده بود به صورت رسمی به عنوان یکی از رشته‌های دانشگاهی در مقطع کارشناسی ارشد که مورد تایید وزارت علوم است، متولد شد.

دانشگاه‌های ارائه‌دهنده رشته MBA در ایران

بعد از دانشگاه شریف سایر دانشگاه‌ها با کپی برداری از کورس‌هایی که این دانشگاه ارائه می‌دهد شروع به فعالیت نمودند. برخی از مهم‌ترین دانشگاه‌های ارائه‌دهنده رشته MBA در ادامه آورده شده‌اند:

۱. دانشگاه صنعتی شریف

دانشگاه صنعتی شریف از اولین دانشگاه‌های ایران است که دوره MBA را ارائه کرد. این دانشگاه به دلیل رویکرد علمی و کاربردی قوی، یکی از معتبرترین مراکز آموزش MBA در ایران به شمار می‌آید. دانشجویان این رشته در شریف، علاوه بر دروس نظری، به پروژه‌های عملی و کارآفرینی نیز دسترسی دارند.

ویدئو معرفی رشته MBA دانشگاه شریف

۲. دانشگاه تهران

دانشگاه تهران نیز یکی از برترین دانشگاه‌های ایران است که دوره MBA را در دانشکده مدیریت خود ارائه می‌دهد. این دانشگاه با استفاده از اساتید مجرب و برنامه‌های به‌روز، توانسته است دانشجویان را برای مدیریت در صنایع مختلف آماده کند. دانشگاه تهران به دلیل قدمت و شهرت خود، یکی از محبوب‌ترین مقاصد تحصیلی برای رشته MBA در ایران است.

۳. دانشگاه صنعتی امیرکبیر

دانشگاه صنعتی امیرکبیر، یکی دیگر از دانشگاه‌های برتر ایران است که دوره MBA را به صورت کاربردی و با تمرکز بر صنایع فناوری ارائه می‌دهد. دانشجویان این دانشگاه در رشته MBA از امکانات تحقیقاتی و کارگاهی بهره‌مند می‌شوند.

۴. دانشگاه علامه طباطبائی

دانشگاه علامه طباطبائی به عنوان یکی از مهم‌ترین دانشگاه‌های علوم انسانی و اجتماعی در ایران، دوره MBA را با تمرکز بر جنبه‌های مدیریتی و اجتماعی کسب‌وکار ارائه می‌دهد. این دانشگاه برنامه‌های متنوعی در حوزه‌های مختلف مدیریت و کسب‌وکار دارد.

۵. دانشگاه فردوسی مشهد

دانشگاه فردوسی مشهد نیز یکی از دانشگاه‌های برتر ایران است که دوره MBA را با تمرکز بر جنبه‌های کاربردی مدیریت و اقتصاد ارائه می‌دهد. این دانشگاه در سال‌های اخیر توانسته است توجه بسیاری از دانشجویان علاقه‌مند به رشته MBA را به خود جلب کند.

علاوه‌بر دانشگاه‌های ذکر شده، دانشگاه‌های ارائه‌دهنده رشته MBA بیشتری در ایران وجود دارد. دانشگاه خوارزمی، الزهرا، علم‌وصنعت، خواجه نصیرالدین طوسی، تبریز، مازندران و همدان دانشگاه‌های دیگری هستند که این رشته را ارائه می‌دهند.

با توجه به شرایط اجتماعی و اقتصادی کشور (Socio-economy)، مشخصا در آینده نیاز روز افزونی به فارغ‌التحصیلان رشته MBA جهت اداره امور سازمان‌ها وجود خواهد داشت. در حال حاضر پیش‌بینی می‌‌شود تعداد فارغ‌التحصیلان این رشته حتی پاسخ‌گوی ۱۰ درصد از نیاز بنگاه‌های کشور را هم برآورده نمی‌سازند. با توجه به اینکه در رشته MBA توسعه فردی در سطح عالی اتفاق می‌افتد کارشناسان و فارغ‌التحصیلان این رشته یک رنج گسترده از موقعیت‌های شغلی با درآمدهای خوب را می‌توانند برای خود متصور باشند.

آینده MBA در ایران

آینده رشته MBA در ایران نویدبخش است و انتظار می‌رود که این رشته همچنان با رشد و توسعه بیشتری روبه‌رو شود. در دنیای امروز که کسب‌وکارها به سمت پیچیدگی، فناوری و رقابت شدیدتر پیش می‌روند، نیاز به مدیرانی با مهارت‌های جامع و تخصصی مدیریت بیش از گذشته احساس می‌شود. در ادامه، به بررسی آینده MBA در ایران می‌پردازیم:

افزایش تقاضا برای مدیران با مهارت‌های چندگانه

یکی از دلایل اصلی رشد رشته MBA در آینده، افزایش تقاضا برای مدیرانی است که علاوه بر مهارت‌های مدیریتی، دانش مالی، بازاریابی، فناوری و منابع انسانی نیز داشته باشند. MBA به دانشجویان این مهارت‌های چندگانه را ارائه می‌دهد و آنها را برای مدیریت چالش‌های پیچیده آماده می‌کند.

گسترش نقش فناوری در کسب‌وکار

با توجه به نقش پررنگ فناوری در صنایع مختلف، MBA نیز به سمت آموزش مفاهیمی مانند مدیریت فناوری، دیجیتال مارکتینگ، تحلیل داده‌ها و استراتژی‌های نوآورانه حرکت خواهد کرد. دانشگاه‌ها و موسسات آموزشی در ایران نیز احتمالاً دوره‌های تخصصی‌تر و جدیدی را در این زمینه‌ها ارائه خواهند داد تا دانشجویان برای آینده‌ی تکنولوژی‌محور آماده باشند.

تقاضای بیشتر در بخش خصوصی و استارتاپ‌ها

بخش خصوصی در ایران به شدت در حال رشد است و به دنبال مدیرانی با دانش و مهارت‌های مدیریت مدرن است. همچنین، با رشد استارتاپ‌ها و کسب‌وکارهای نوپا، MBA نقش مهمی در آموزش مدیران و کارآفرینان برای توسعه و مدیریت این کسب‌وکارها ایفا خواهد کرد. MBA می‌تواند ابزارهای مورد نیاز برای مدیریت نوآورانه و ریسک‌پذیری هوشمندانه را به دانشجویان ارائه دهد.

توجه بیشتر به مهارت‌های عملی و پروژه‌محور

یکی از نقاط تمرکز آینده MBA، افزایش دوره‌های عملی و پروژه‌محور خواهد بود. دانشجویان MBA به جای تمرکز صرف بر مفاهیم تئوریک، باید مهارت‌های عملی خود را نیز تقویت کنند. این امر با همکاری‌های بیشتر بین دانشگاه‌ها و صنایع امکان‌پذیر خواهد بود تا دانشجویان بتوانند پروژه‌های واقعی در صنایع مختلف انجام دهند.

تمرکز بیشتر بر کارآفرینی

یکی از گرایش‌های آینده MBA، تمرکز بیشتر بر آموزش کارآفرینی خواهد بود. با رشد استارتاپ‌ها و کسب‌وکارهای نوین در ایران، دانشجویان MBA به یادگیری نحوه راه‌اندازی و مدیریت کسب‌وکارهای خود علاقه‌مند خواهند شد. دانشگاه‌ها برنامه‌هایی را برای توسعه مهارت‌های کارآفرینی، مدیریت نوآوری و رهبری کسب‌وکارهای کوچک ارائه خواهند داد.

 دپارتمان MBA کافه‌تدریس

دپارتمان MBA در کافه تدریس به شما کمک می‌کند تا فارغ‌ از رشته قبلیتان بتوانید وارد مدارس کسب‌وکار در ایران شوید و در برترین دانشگاه‌ها MBA را یاد بگیرید. این دپارتمان با وبینارها و کلاس‌های متنوع به شما کمک می‌کند تا در مسیر درست قدم بردارید.

دپارتمان MBA کافه‌تدریس

سوالات متداول

در حال حاضر کدام دانشگاه‌ها این رشته را ارائه می‌دهند؟

دانشگاه‌های مختلفی در سراسر کشور این رشته را ارائه می‌دهند. از دانشگاه‌هایی که این رشته را ارائه می‌دهند می‌توان شریف، تهران، امیرکبیر، خوارزمی و علامه را در تهران و فردوسی، شیراز، سمنان و مازندران در شهرستان‌ها را نام برد.

بازارکار این رشته به چه صورت است؟

رشته مدیریت کسب و کار بازار کار جذابی دارد که افراد با گرایش‌های مختلف می‌توانند در بخش‌های مختلف اعم از دولتی، خصوصی و استارتاپ‌ها مشغول به کار شوند.

در حال حاضر بهترین دانشگاه این رشته کدام است؟

دانشگاه شریف در ایران و دانشگاه وارتون در دنیا درحال حاضر بهترین دوره‌های MBA را ارائه می‌دهند.

آیا با مدرک این رشته می‌توان اپلای کرد؟

بله شما با داشتن مدرک MBA و دیگر مدارک مربوطه مانند زبان می‌توانید برای دانشگاه‌های مختلفی در جهان اپلای کنید.