۱۲ اشتباه رایج در خلاصه نویسی مطالب کنکور

خلاصه نویسی مطالب کنکور یکی از گام‌های اساسی برای آمادگی آزمون است. شما برای به‌دست‌آوردن نتیجه‌ی مناسب در آزمون کنکور کارشناسی‌ارشد باید بتوانید سطح یادگیری خودتان را عمیق‌تر کنید. همچنین باید بتوانید در کوتاه‌ترین زمان مطالب را مرور کنید. به‌همین نسبت، باید با دسته‌بندی مطالب و الگوبرداری آن‌ها، این توان را به‌دست آورید که در کوتاه‌ترین زمان ممکن آموخته‌های‌تان را فراخوانی کنید. خلاصه‌نویسی بهترین راه برای جبران کمبود وقت است.

مهم‌ترین ابزار برای رسیدن به این توانایی‌ها خلاصه نویسی مطالب کنکور است. برای اینکه بتوانید این کار را به‌خوبی انجام دهید، اشتباهات رایج را نباید تکرار کنید. در ادامه ۱۲ اشتباه رایج در خلاصه نویسی مطالب کنکور را برای‌تان آورده‌ایم. این اشتباهات را انجام ندهید:

خلاصه نویسی مطالب کنکور قبل از یادگیری

اولین اشتباهی که معمولاً بسیاری از دانش‌پژوهان انجام می‌دهند همین است؛ خلاصه‌نویسی مطالب قبل از یادگیری. معمولاً افراد خلاصه‌نویسی را کاری اضافه در روند مطالعه می‌دانند. همچنین ممکن است به‌اشتباه گمان کنند که چون زمان کمی دارند، بهتر است مراحل خلاصه‌نویسی را ترکیب کنند. به‌این دلیل‌ها یا دلایل مشابه، معمولاً در همان زمان که مطلبی را می‌خوانند، سعی می‌کنند آن را خلاصه‌نویسی کنند. خلاصه نویسی مطالب کنکور قبل از یادگیری هیچ سودی که ندارد، مخرب هم است. کمترین ضرر این کار این است که شما رفته‌رفته بیشتر به جزوه و کتاب‌تان وابسته می‌شوید؛ این در حالی است که هدف از دوره‌ی مطالعه این است که شما با رسیدن به یادگیری عمیق، کمتر و کمتر به جزوه یا کتاب وابسته باشید.

به‌هیچ وجه قبل از یادگیری مطلب یا در حین مطالعه‌ی آن خلاصه‌نویسی نکنید. برای اینکه بتوانید مهارت‌های خود در مطالعه را بیشتر کنید، توصیه می‌کنیم این مطلب را مطالعه کنید:

خلاصه نویسی به روش هاروارد

توجه‌نکردن به کلیات هر فصل

این اشتباه رایج نیز اغلب به‌دلیل تصور کمبود وقت رخ می‌دهد. این در حالی است که شما با انجام‌ندادن این اشتباه، درنهایت، وقت بیشتری صرفه‌جویی کرده‌اید و یادگیری عمیقی داشته‌اید. به‌عبارتی بهتر، توجه‌کردن به کلیات و ساختار هر فصل لازمه‌ی یادگیری بهینه و استفاده‌ی مناسب از زمان است. قبل از شروع به مطالعه‌ی هر مبحث، کلیات و ساختار آن را در نظر بگیرید. شما با این کار اصلی مهم در فهم متن را انجام داده‌اید، یعنی حرکت از کل به جزء و حرکت از جزء به کل. درواقع فهم و یادگیری هر متن مستلزم این است که شما در سیری رفت‌وبازگشتی مدام از کل به جزء و برعکس حرکت کنید. این کار به شما کمک می‌کند که مطالب مهم را از غیرمهم جدا کنید، به‌صورت متمرکز مطالعه کنید و به‌صورت عمیق یاد بگیرید.

برای بالابردن مهارت‌های مطالعه و یادگیری روی این لینک کلیک کنید:

با تندخوانی برای کنکور یادگیری را ۲۰ برابر کنید

خط‌کشیدن زیر تمامی سطرها حین مطالعه

به‌احتمال زیاد شما هم با این مورد مواجه شده‌اید. کتابی را برمی‌دارید و شروع به خط‌کشیدن زیر مطالب مهم یا های‌لایت آن‌ها می‌کنید. چشم باز کنید، زیر اغلب سطرهای هر پاراگراف خط کشیده‌اید یا آن را های‌لایت کرده‌اید. احتمالاً به این شوخی رایج هم برخورد کرده‌اید که «خب، زیر مطالب غیرمهم خط می‌کشیدی؛ راحت‌تر بودی».

برای اینکه این اشتباه را انجام ندهید، چند کار را باید انجام دهید. اول از همه اینکه باید با مراحل صحیح خلاصه‌ نویسی آشنا شوید. برای این کار توصیه می‌کنیم خواندن این مطلب را در اولویت قرار دهید:

خلاصه نویسی حرفه‌ای چه شرایطی دارد؟

قبل از خلاصه نویسی مطالب کنکور سؤال‌ها را مرور کنید

نکته‌ی مهم بعدی این است که پیش از مطالعه‌ی هر مطلب، ساختار کلی کتاب، فصل‌ها و تیترهای آن را مطالعه و بررسی کنید. این کار به شما کمک می‌کند شمایی کلی از مطلب در ذهن داشته باشید و بتوانید مهم را تشخیص دهید.

کار بسیار مهمی که باید انجام دهید مرور سؤال‌های کنکور در هر مبحث پیش از مطالعه‌ی آن است. قبل از مطالعه‌ی هر مبحث جدید اول به‌سراغ سؤال‌های کنکور چند سال قبل بروید. این کار به شما کمک می‌کند که بدانید کدام نکته‌ها مهم است و کدام نه. به‌این صورت، ناخودآگاه شما روی مطالب مهم تمرکز می‌کنید و از روی مطالب مهم رد می‌شوید.

یادتان باشد در دور اول مطالعه تا حد امکان زیر مطالب خط نکشید. اگر مطلبی به‌چشم‌تان مهم آمد، با مداد و به‌صورت کمرنگ این کار را انجام دهید. به خاطر داشته باشید که وقتی به مرحله‌ی اصلی خط‌کشی و های‌لایت مطالب می‌رسید، تا حد امکان، علاوه بر خط‌کشی ساده، از علائم مختلف و های‌لایت با رنگ‌های مختلف برای برجسته‌سازی مطالب مهم استفاده کنید.

برای آشنایی با مطالعه فعال این مطلب را بخوانید:

مطالعه فعال و پویا چیست و چگونه فعال مطالعه کنیم؟

توجه‌نکردن به کلمات کلیدی

کلمات کلیدی یا کلیدواژه‌ها رکن هر متن استاندارد است. متون درسی اغلب به‌صورت استاندارد نوشته می‌شوند. اگر شما نتوانید کلمات کلیدی هر متن را تشخیص دهید و روی آن تمرکز کنید، نمی‌توانید مطالب را یاد بگیرید. به‌همین نسبت، نتیجه‌ی خلاصه‌برداری شما نیز چیزی جز هدردادن وقت نخواهد بود. درصورتی‌که این اشتباه را مرتکب شوید، به‌هیچ وجه نمی‌توانید به مرحله‌ی مهم «جمع‌بندی مطالب» وارد شوید. همچنین هنگام مرور و مخصوصاً مرورهای نزدیک به آزمون بیش از هر زمان مضطرب می‌شوید. برای نوشتن خلاصه‌ی هر متن، پیش از هر چیز، به کلمات کلیدی دقت کنید.

شما باید بتوانید کلمات کلیدی را به‌راحتی تشخیص دهید. برای این کار شما به تسلط بر دستورزبان و ساختار متن نیاز دارید. علاوه بر کلمات کلیدی، قیدهای مهم (اصطلاحاً سورها) و وجه افعال (منفی یا مثبت، التزامی یا غیرالتزامی) را هم در نظر بگیرید. اینکه چه قیدهایی در جمله به کار می‌رود و جمله چه وجهی را به کار برده است نقشی بسیار مهم دارد. استفاده جمله از قیدی مانند «برخی» و استفاده از وجه التزامی منفی، مانند «نباید»، به‌کلی معنایی متفاوت می‌دهد. بی‌توجهی به آن ممکن است شما را غافلگیر کند.

برای آشنایی با خلاصه‌نویسی به‌روش هاروارد این مطلب را مطالعه کنید:

خلاصه نویسی به روش نموداری چگونه است؟

نوشتن عین عبارت‌ها و جمله‌ها

خیلی از افراد این کار را انجام می‌دهند، فقط چون گمان می‌کنند خود عبارت یا جمله نکته‌ای تستی است! این اشتباه می‌تواند سر جلسه‌ی آزمون برای شما فاجعه‌ای رقم بزند. ما، هر قدر هم حافظه‌ی تصویری قوی داشته باشیم، نمی‌توانیم همیشه به این توانایی اعتماد کنیم.

کافی است ما در خلاصه نویسی مطالب کنکور عین عبارت و جمله را بنویسیم و سعی کنیم این‌گونه آن را به حافظه بسپاریم. فرض کنید که در آزمون کنکور از این نکته دو تست متضاد بیاید. حتی اگر بتوانید هر دو را درست پاسخ دهید، شک نکنید که بعد از جواب‌دادن به تست دوم، به تست اول بازمی‌گردید و دوباره هر دو تست را بررسی می‌کنید که خیال‌تان راحت باشد. این کار وقت زیادی از شما می‌گیرد، شما را مضطرب می‌کند، تمرکز شما را از میان می‌برد و البته، اعتمادبه‌نفس، شما را نابود خواهد کرد. 

برای جلوگیری از این اشتباه باید به دستورالعمل «اول یادگیری، بعد خلاصه‌نویسی» بیشتر و بیشتر تکیه کنید؛ علاوه‌براین، نه‌تنها هیچ مطلبی را قبل از یادگیری خلاصه‌نویسی نکنید، به‌هیچ وجه هم عین عبارت یا جمله را در خلاصه‌های‌تان نیاورید. شما فقط باید درک خودتان از عبارت یا جمله را به‌صورت خلاصه بنویسید.

به‌کارنبردن علائم اختصاری و رنگ‌های مختلف

بهترین راه برای دسته‌بندی نکات و درنتیجه یادگیری بهتر و درنهایت به‌یادآوری سریع آن‌ها کدبندی مطالب است. این کار یادگیری شما را به‌طرز چشمگیری بهبود می‌بخشد. برای این کار شما ابزار مختلفی در اختیار دارید. اینکه از کدام‌یک از این ابزار مختلف استفاده کنید، کاملاً به خود شما و البته راحتی‌تان بازمی‌گردد.

یکی از ابزار مرسوم برای این کار استفاده از علامت‌های اختصاری است. شما می‌توانید هنگام مطالعه یا جمع‌بندی مطالب از شکل‌های مختلف دایره و مربع و مثلث و غیره برای اهمیت‌بندی نکات استفاده کنید. با خودتان قرارداد می‌کنید که مطالب را به‌نسبت اهمیت با چه علامتی کدبندی کنید.

کار ساده‌تر دیگری که می‌توانید انجام دهید، استفاده از حروف اختصاری یا تبدیل نکات به سرواژه است. این کار بسیار مرسوم است و البته ایرادهایی هم دارد. ساده‌ترین ایراد آن اشتباه در صورت نداشتن منطق برای کدبندی نکات با حروف است. اگر شما برای این کار از ساختار واضح و ساده استفاده نکنید یا ساختاری برای این کار نداشته باشید، قسمت عمده‌ای از وقت و انرژی خود را هدر کرده‌اید. همچنین ممکن است هنگام اضطراب حروف و سرواژه‌ها را اشتباه بگیرید و این کار شما را مضطرب‌تر کند. به‌عبارت بهتر، استفاده از این ابزار باید به‌درستی انجام شود، وگرنه مخرب است. انجام‌دادن این کار تا حد بسیار زیادی به سلیقه و توانایی خود شما بستگی دارد.

استفاده از رنگ‌ها و های‌لایت‌های مختلف بسیار کارآمد است. شما برای انجام‌دادن این کار باید رنگ‌های مختلف یا های‌لایت‌های مختلف را در نظر بگیرید و نکات را بسته به اهمیت با رنگ‌های مختلف کدگذاری کنید. این کار مخصوصاً هنگام جمع‌بندی و مرور بسیار به کار شما خواهد آمد. 

برای آشنایی با روش خلاصه‌نویسی رتبه‌برترها این مطلب را مطالعه کنید:

خلاصه‌نویسی برای کنکور MBA در گفت‌وگو با رتبه‌ی ۵ آزمون ۹۹

پراکنده‌نویسی مطالب

به خلاصه‌نویسی‌های خود شخصیت بدهید. این کار شاید در نگاه اول یک وسواس یا حتی اتلاف وقت به نظر بیاید، اما بسیار مهم است. خلاصه‌نویسی‌های شما باید ساختار مشخص و فرم متشخص داشته باشد. این کار به شما کمک می‌کند که نه‌تنها با منطق بهتری کار خلاصه‌نویسی را انجام دهید، بتوانید بیشترین بهره را هم از آن ببرید. درواقع بهره‌وری شما را به‌طرز چشمگیری افزایش می‌دهد. شما هنگام مرور خلاصه‌ها می‌توانید به‌راحتی سیر مطالب را دنبال کنید. 

یادتان باشد که خلاصه‌نویسی بیش از هر چیز به تقلب‌نویسی شبیه است. بسیاری از ما تقلب‌نویسی کرده‌ایم. اگر هم این کار را نکرده‌اید، حتماً تقلب‌های نوشته‌شده برای امتحان‌های مختلف را دیده‌اید. می‌توان در کوتاه‌ترین زمان تقلب‌ها را خواند. این ویژگی به‌دلیل روشن‌بودن و سادگی ساختار آن‌هاست. خلاصه‌نویسی‌های شما هم باید این امکان را داشته باشد.

تایپ‌کردن خلاصه مطالب به‌جای نوشتن با دست

قطعاً تایپ‌کردن امکان‌های فراوانی به شما می‌دهد. ممکن است شما سرعت تایپ بالایی هم داشته باشید و بتوانید در سریع‌ترین زمان این کار را انجام دهید. شاید هم بسیار دوست داشته باشید از فناوری‌های مختلف استفاده کنید و حتی شاید به‌نظرتان دست‌نویس مطالب کاری عقب‌مانده و متعلق به قرون‌وسطی باشد. نه‌تنها باید به شما هشدار بدهیم که اشتباه می‌کنید، اکیداً توصیه می‌کنیم خلاصه‌نویسی‌های‌تان به‌صورت دست‌نویس باشد.

یکی از عنصرهای مهم در یادگیری مطالب عینی‌شدن آن و رسیدن به مرحله‌ی تولید است. حتماً می‌دانید که دست‌خط هر کس، مانند اثرانگشتش، منحصربه‌فرد است. نوشتن با دست به شما کمک می‌کند مطالب را بیش از هر چیز از آن خود کنید. وقتی مطلبی را با قلم خود می‌نویسید، علاوه بر مرور، آن را بر حافظه‌ی تصویری‌تان نیز حک می‌کنید. علاوه‌براین این کار به شما کمک می‌کند که آن نکته را از آن خود کنید. انگار کسی که آن نکته را از اول بیان کرده است خود شمایید. اجازه دهید ذهن‌مان را بیشتر و بیشتر فریب بدهیم. مطمئن باشید این فریب به صلاح شماست.

بررسی‌نکردن متن‌های خلاصه‌نویسی

باور کنید همه‌ی ما امکان اشتباه‌کردن داریم. خلاصه‌نویسی هم شامل اشتباه‌های ما می‌شود. خلاصه‌های‌تان را حتماً بررسی کنید. با این کار نه‌تنها خلاصه‌های‌تان را یک بار مرور می‌کنید و مطالب را بهتر یاد می‌گیرید، از دوباره‌نویسی‌ها و اشتباه‌های احتمالی هم جلوگیری می‌کنید.

نکته‌ی بسیار مهم این است که شما با انجام‌دادن این کار بیش از هر زمان دیگری می‌توانید به خلاصه‌نویسی‌های‌تان ساختار ببخشید.

یکی از مراحل مهم در ادامه‌ی سیر خلاصه‌نویسی خلاصه‌کردن خلاصه‌نویسی‌ها و درنهایت ورود به مرحله‌ی جمع‌بندی است. اگر خلاصه‌های‌تان پیش از این بررسی نکرده‌ و به آن‌ها ساختار نداده باشید، هنگام خلاصه‌کردن آن‌ها و جمع‌بندی‌شان باید کار مضاعفی انجام دهید. 

مرورنکردن خلاصه‌نویسی‌ها

گمان نکنید اگر مطلبی را یاد گرفتید و خلاصه‌نویسی کردید، آن مطلب برای همیشه در ذهن شما باقی می‌ماند. حتماً چند وقت یک‌بار و با روند مشخص به عقب بازگردید و نکات و مطالب قبلی خلاصه‌شده را مرور کنید. این کار به شما کمک می‌کند مطالب را با منطق درست‌تری خلاصه‌نویسی کنید؛ زیرا مرورکردن خلاصه‌ها منطق و ساختار کلی آن‌ها را بیش از هر چیز دیگری شکل می‌دهد.

پرحجم‌بودن خلاصه‌ی مطالب

خلاصه‌نویسی هنر است. شما باید این هنر را بیاموزید. یکی از آداب اصلی این هنر در خود عنوانش نهفته است: «خلاصه‌بودن نکات». در خلاصه‌نویسی باید مدام دقت کنید که خلاصه‌نویسی را ساختاربندی کنید. در مرتبه‌ی اول فقط عنوان‌های اصلی، نکات مهم، مسائل کلیدی و راه‌حل‌های کلی را بیاورید. سپس به‌سراغ نکات جزئی‌تر بروید. به‌صورت استاندارد خلاصه‌های پنجاه صفحه کتاب نهایتاً باید حجمی برابر سه تا چهار صفحه‌ی آچهار داشته باشد. این حجم برای جزوه قطعاً بسیار کمتر خواهد بود. خلاصه‌ی مطالب شما باید ساختار دقیق و حجم بسیار کم داشته باشد. همان‌طور که پیش از این گفتیم، بیش از هر چیز به تقلب‌نویسی شبیه است. شما باید بتوانید در شب آزمون کنکور در کمترین زمان همه‌ی مطالب را مرور کنید.

خلاصه‌نکردن خلاصه‌نویسی

این کاری است که باید هر چند وقت یک‌بار و با روند مشخص زمانی انجام دهید. خلاصه‌های شما، در عین کارابودن، باید به خلاصه‌ترین حد ممکن برسند. یادتان باشد که این کار را به بعد از اتمام خلاصه‌نویسی‌های‌تان موکول نکنید. اگر این اشتباه را انجام دهید، درواقع زمان مفیدتان در نزدیکی آزمون را هدر داده‌اید؛ چون ممکن است در میان خلاصه‌های مطالب به نکاتی بر بخورید که به‌خوبی یاد نگرفته باشید. این کار شما را مضطرب خواهد کرد. 

خلاصه‌کردن خلاصه‌نویسی‌ها به شما کمک می‌کند آن‌ها را مرور کنید و خلاصه‌های‌تان ساختاریافته‌تر و مرتب‌تر شود.

برای مسلط‌ترشدن به خلاصه‌نویسی و به‌دست‌آوردن نتیجه‌ی بهتر پیشنهاد می‌کنیم این مطلب را نیز مطالعه کنید:

نکات مهم خلاصه نویسی اصولی برای کنکور