زبان برنامه‌نویسی جاوا اسکریپت (JavaScript) یک زبان مبتنی بر متن است که هم در سمت کلاینت (Client) و هم در سمت سرور (Server) استفاده می‌شود. این زبان به ما امکان می‌دهد تا صفحات وب را تعاملی (Interactive) کنیم. درحالی‌که HTML و CSS زبان‌هایی هستند که به صفحات وب ساختار و استایل می‌دهند، جاوا اسکریپت (JavaScript) به صفحات وب عناصر تعاملی (interactive elements) اضافه می‌کند تا کاربر را بیشتر درگیر کند.
- 1. مقدمه
- 2. زبان جاوا اسکریپت (JavaScript) چیست؟
- 3. تاریخچه‌ای کوتاه از جاوا اسکریپت (JavaScript)
- 4. برای اجرای کد جاوا اسکریپت (JavaScript) به چه چیزی نیاز داریم؟
- 5. مزایای جاوا اسکریپت (JavaScript)
- 6. معایب جاوا اسکریپت (JavaScript)
- 7. کاربردهای جاوا اسکریپت
- 8. خلاصه‌ای از مطالب گفته‌شده درباره زبان برنامه‌نویسی جاوا اسکریپت
- 9. یادگیری علم داده با پایتون در کلاس‌های آنلاین آموزش علم داده کافه‌تدریس
مقدمه
امروزه خیلی از مرورگرها از جاوا اسکریپت (JavaScript) برای انجام‌دادن تعاملات دینامیک (dynamic interactions) استفاده می‌کنند. وقتی‌که وارد وب‌سایتی می‌شویم و روی منو کلیک می‌کنیم و منو به سمت پایین باز می‌شود یا زمانی‌که موس ما روی دکمه یا کلمه‌ای حرکت می‌کند و رنگ آن عوض می‌شود، درواقع شاهد تاثیرات جاوا اسکریپت (JavaScript) هستیم. در این مطلب قصد داریم زبان برنامه‌نویسی جاوا اسکریپت (JavaScript) را معرفی کنیم، تاریخچه‌ی آن را بررسی کنیم و ببینیم با چه ابزاری می‌توانیم یک کد جاوا اسکریپت (JavaScript) را اجرا کنیم. در ادامه مزایا و معایب این زبان را بررسی می‌کنیم و با برخی از کاربردهای آن آشنا می‌شویم.
زبان جاوا اسکریپت (JavaScript) چیست؟
جاوا اسکریپت (JavaScript) یک زبان برنامه‌نویسی است که می‌توان از آن هم در سمت کلاینت (Client-side) و هم در سمت سرور (Server-side) استفاده کرد. جاوا اسکریپت زبانی تفسیری (Interpreted) و با قابلیت‌های شیءگرایی (Object-oriented) است. این زبان (JavaScript) عمدتاً برای افزایش تعامل کاربر با صفحه وب استفاده می‌شود؛ به‌عبارت دیگر، می‌توانیم با کمک جاوا اسکریپت صفحه‌ی وب خود را تعاملی و جذاب‌تر کنیم؛ هم‌چنین این زبان به‌طور گسترده‌ای در توسعه بازی و توسعه برنامه‌های موبایل استفاده می‌شود.
حال که تا حدی متوجه شدیم زبان برنامه‌نویسی جاوا اسکریپت (JavaScript) چیست، بد نیست نگاهی به تاریخچه آن بیندازیم.
تاریخچه‌ای کوتاه از جاوا اسکریپت (JavaScript)
جاوا اسکریپت (JavaScript) را در سال ۱۹۹۵ Brendan Eich توسعه داد. این زبان در Netscape، مرورگری معروف در آن زمان، ظاهر شد. در ابتدا این زبان LiveScript نام داشت، اما بعدها به جاوا اسکریپت (JavaScript) تغییرنام یافت.
افراد زیادی فکر می‌کنند جاوا و جاوا اسکریپت (JavaScript) یک چیز هستند، درحالی‌که این دو کاملاً باهم فرق می‌کنند؛ یکی از آن‌ها، یعنی جاوا، یک زبان برنامه‌نویسی پیشرفته است و دیگری، یعنی جاوا اسکریپت، فقط یک زبان اسکریپتی (Scripting Language) است.
برای اجرای کد جاوا اسکریپت (JavaScript) به چه چیزی نیاز داریم؟
جاوا اسکریپت (JavaScript)، به‌عنوان یک زبان برنامه‌نویسی، نمی‌تواند به‌تنهایی اجرا شود و درواقع یک مرورگر مسئول اجرای کد جاوا اسکریپت (JavaScript) است. مزیت اصلی جاوا اسکریپت (JavaScript) این است که همه مرورگرهای وب جدید از آن پشتیبانی می‌کنند؛ بنابراین، لازم نیست نگران باشیم که بازدیدکنندگان وب‌سایت از اینترنت اکسپلورر Internet Explorer) )، گوگل کروم (Google Chrome)، فایرفاکس (Firefox) یا هر مرورگر دیگری استفاده می‌کنند؛ چون همه این‌ها جاوا اسکریپت (JavaScript) را پشتیبانی می‌کنند. هم‌چنین، جاوا اسکریپت روی هر سیستم‌عاملی، ازجمله ویندوز (Windows)، لینوکس (Linux) یا مک (macOS)، اجرایی است؛ پس می‌توان گفت جاوا اسکریپت (JavaScript) بر معایب اصلی VBScript (البته اکنون منسوخ شده است) که فقط به اینترنت اکسپلورر (Internet Explorer) و ویندوز (Windows) محدود می‌شد غلبه کرده است.
برای اجرای کد جاوا اسکریپت به یک ویرایشگر متن برای نوشتن کد و به یک مرورگر برای نمایش صفحات وب توسعه‌یافته نیاز داریم. می‌توانیم از ویرایشگر متن دلخواه خود، ازجمله Notepad ++، Visual Studio Code، Sublime Text، Atom یا هر ویرایشگر متن دیگری که با آن راحت هستیم، استفاده کنیم؛ علاوه‌براین همان‌طور که اشاره کردیم، می‌توانیم از هر مرورگر، ازجمله گوگل‌کروم (Google Chrome)، فایرفاکس (Firefox)، مایکروسافت‌اج (Microsoft Edge)، اینترنت اکسپلورر Internet Explorer) ) و غیره، استفاده کنیم.
در بخش قبل دیدیم که چطور می‌توانیم یک کد جاوا اسکریپت را اجرا کنیم. در بخش بعدی کمی درباره مزیت‌ها و عیب‌های این زبان صحبت می‌کنیم.
مزایای جاوا اسکریپت (JavaScript)
- تعامل کمتر سرور (Less server interaction): در جاوا اسکریپت (JavaScript) می‌توانیم قبل از ارسال صفحه به سرور، ورودی‌ای را که کاربر وارد می‌کند ارزیابی و تأیید کنیم. با این کار ترافیک سرور کمتر می‌شود؛ این روند به‌معنای بار کمتر در سرور ما خواهد بود.
- بازخورد فوری به بازدیدکنندگان (Immediate feedback to the visitors): نیازی نیست که کاربران منتظر بارگیری مجدد صفحه باشند تا فرضاً بررسی کنند که واردکردن اطلاعاتی را فراموش کرده‌اند یا نه.
- تعامل بیشتر (Increased interactivity): می‌توانیم از رابط‌هایی (Interface) استفاده کنیم تا صفحه وب‌مان تعاملی‌تر باشد؛ برای مثال، زمانی که کاربر موس خود را روی دکمه یا متنی حرکت می‌دهد، آن قسمت فعال (Activate) یا هایلات (Highlight) شود.
- رابط‌های بهتر (Richer Interfaces): با استفاده از زبان برنامه‌نویسی جاوا اسکریپت (JavaScript) می‌توانیم رابط‌های بهتر و پیشرفته‌تری را داشته باشیم؛ برای مثال، رابط کشیدن و رهاکردن (Drag-and-Drop) و اسلایدرها (Sliders) که با آن‌ها می‌توانیم یک رابط کاربری بهتری را به بازدیدکنندگان وب‌سایت خود ارائه کنیم از این دست است.
معایب جاوا اسکریپت (JavaScript)
- عملکرد (Performance): جاوا اسکریپت (JavaScript) سطح عملکردی بسیاری از زبان‌های دیگر را ارائه نمی‌کند؛ زیرا برنامه پیچیده‌ای که با زبان برنامه‌نویسی جاوا اسکریپت نوشته می‌شود نسبتاً کند است؛ اما از آنجا که از جاوا اسکریپت برای انجام‌دادن کارهای ساده در مرورگر استفاده می‌شود، عملکرد آن خیلی مطرح نیست.
- پیچیدگی (Complexity): برای تسلط بر یک زبان اسکریپتی (Scripting Language) برنامه‌نویسان باید دانش کاملی از تمامی مفاهیم برنامه‌نویسی داشته باشند، در غیر این صورت نوشتن اسکریپت‌های پیشرفته با استفاده از جاوا اسکریپت برای‌شان سخت خواهد شد.
- ضعف در مدیریت خطا و امکانات بررسی نوع داده (Weak error handling and type checking facilities): در این زبان به تعریف نوع متغیر نیازی نیست؛ بنابراین اگر نوع داده اشتباه باشد، خطای آن را کامپایلر (Compiler) چک نمی‌کند.
بعد از تمامی این صحبت‌ها، زمان آن است که ببینیم زبان برنامه‌نویسی جاوا اسکریپت در چه مواردی کاربرد دارد. در بخش بعد به برخی از این موارد اشاره خواهیم کرد.
کاربردهای جاوا اسکریپت
کاربردهای عمده جاوا اسکریپت از این قرار است:
افزودن رفتار تعاملی به صفحات وب (Adding interactive behavior to web pages)
جاوا اسکریپت (JavaScript) به کاربران امکان تعامل با صفحات وب را می‌دهد. تقریباً هیچ محدودیتی برای کارهایی که می‌توانیم با جاوا اسکریپت (JavaScript) در یک صفحه وب انجام دهیم وجود ندارد.
در زیر چند نمونه از آن‌ها را بیان می‌کنیم:
- با کلیک یک دکمه می‌توانیم اطلاعات بیشتری را نشان دهیم یا پنهان کنیم.
- وقتی موس روی یک قسمت قرار گرفت، رنگ آن قسمت تغییر کند.
- بزرگ‌نمایی یا کوچک‌کردن یک تصویر
- نمایش تایمر یا شمارش معکوس در وب‌سایت
ایجاد برنامه‌های کاربردی وب و تلفن‌همراه (Creating web and mobile apps)
توسعه‌دهندگان می‌توانند از فریم‌ورک‌های مختلف جاوا اسکریپت برای توسعه و ساخت برنامه‌های کاربردی وب و تلفن‌همراه استفاده کنند. فریم‌ورک‌های جاوا اسکریپت مجموعه‌ای از کتابخانه‌های کد این زبان برنامه‌نویسی را شامل است که ازپیش‌نوشته‌شده هستند.
ایجاد سرورهای وب و توسعه‌ی برنامه‌های سرور (Building web servers and developing server applications)
علاوه بر وب‌سایت‌ها و برنامه‌های کاربردی تلفن‌همراه و وب، توسعه‌دهندگان می‌توانند از جاوا اسکریپت برای ساختن وب‌سرورهای ساده و توسعه‌ی زیرساخت‌های بک‌اند (back-end) ازطریق Node.js استفاده کنند.
توسعه‌ی بازی (Game Development)
علاوه بر موارد گفته‌شده، می‌توانیم برای ایجاد بازی‌های مرورگر (Browser games) از جاوا اسکریپت نیز استفاده کنیم. این کار یک روش عالی برای توسعه‌دهندگان مبتدی برای تمرین مهارت‌های جاوا اسکریپت است.
خلاصه‌ای از مطالب گفته‌شده درباره زبان برنامه‌نویسی جاوا اسکریپت
در این مطلب زبان برنامه‌نویسی جاوا اسکریپت را معرفی کردیم. به‌طور خلاصه می‌توان گفت جاوا اسکریپت یک زبان برنامه‌نویسی اسکریپتی سمت کلاینت (Client-side) است که آن را Brendan Eich در سال ۱۹۹۵ توسعه داد. این زبان قابل‌اجرا در تمامی سیستم‌عامل‌ها و تقریباً تمامی مرورگرهاست. برای اینکه بتوانیم کد جاوا اسکریپت را بنویسیم به یک برنامه ویرایشگر متن و برای اینکه صفحه وب خود را نمایش دهیم به یک مرورگر نیاز داریم.
برای آشنایی با زبان برنامه‌نویسی جاوا و کاربردهای آن این مطلب را مطالعه کنید:
یادگیری علم داده با پایتون در کلاس‌های آنلاین آموزش علم داده کافه‌تدریس
اگر به یادگیری علم داده علاقه دارید، زبان برنامه‌نویسی پایتون یکی از بهترین پلتفرم‌ها برای این دانش است و امکانات فراوانی به شما می‌دهد. یادگیری علم داده با زبان پایتون به شما امکان می‌دهد به‌راحتی به دنیای علم داده و هوش مصنوعی وارد شوید.
کافه‌تدریس کلاس‌های آنلاین آموزش علم داده به‌همراه زبان برنامه‌نویسی پایتون را برگزار می‌کند. این کلاس‌ها در دوره‌های مقدماتی و پیشرفته برگزار می‌شود و در کنار آن شما می‌توانید به‌صورت تخصصی در کلاس آنلاین زبان برنامه‌نویسی پایتون برای علم داده نیز شرکت کنید.
کلاس‌های آنلاین آموزش علم داده کافه‌تدریس به‌شکلی تعاملی و پویا و کارگاهی برگزار می‌شود و مبنای آن کار روی پروژه‌های واقعی علم داده است.
شرکت در این کلاس‌ها به شما امکان می‌دهد از هر نقطه‌ی جغرافیایی به به‌روزترین و جامع‌ترین آموزش دیتا ساینس دسترسی داشته باشید.
برای آشنایی کامل با کلاس‌های آنلاین آموزش علم داده کافه‌تدریس و مشاوره‌ی رایگان برای شروع یادگیری دیتا ساینس با پایتون روی این لینک کلیک کنید: