تکنیک های تمرکز در مطالعه نقش مستقیمی با میزان یادگیری و بهره‌وری دارد. این موضوع وقتی اهمیت بیشتری پیدا می‌کند که بخواهیم برای کنکور ارشد یا دکتری مطالعه کنیم. تکنیک‌های تمرکز در مطالعه راه‌های بسیار ساده‌ای است که به ما کمک می‌کند هر نوع عامل حواس‌پرتی ذهنی یا بیرونی را از خودمان دور کنیم. در ادامه به مهم‌ترین و کلیدی‌ترین راه‌های افزایش تمرکز و یادگیری پرداخته‌ایم.
- 1. چرا تمرکز خودمان را از دست می‌دهیم؟
- 2. تمرکز اکتسابی است
- 3. حواس‌پرتی از کجا می‌آید؟
-
4.
تکنیک های تمرکز در مطالعه
- 4.1. محیط مناسب را فراهم کنید
- 4.2. اتاق مطالعه الزامی است
- 4.3. مطالعه را جدی بگیرید
- 4.4. خستگی‌تان را جدی بگیرید
- 4.5. به نه‌گفتن عادت کنید
- 4.6. هدف‌گذاری کنید
- 4.7. پیش‌خوانی کنید
- 4.8. سمت راست و چپ مغزتان را هماهنگ کنید
- 4.9. مطالعه را به بازی تبدیل کنید
- 4.10. تلفن‌همراه را به اتاق دیگری بگذارید
- 4.11. اندکی مضطرب باشید
- 4.12. ساعت را کنار دست‌تان بگذارید
- 4.13. لب‌خوانی را ترک کنید
- 4.14. جمله طلایی را یادآوری کنید: «به‌وقتش!»
- 5. تندخوانی از راه‌های افزایش تمرکز و یادگیری است
چرا تمرکز خودمان را از دست می‌دهیم؟
تمرکز یکی از عامل‌های کلیدی موفقیت است. شما زمان کمی در اختیار دارید. پس باید از زمان‌تان بیشترین بهره را ببرید. به‌عبارتی دیگر، باید در کوتاه‌ترین زمان بیشترین یادگیری عمیق را به دست آورید. بدون داشتن تمرکز هیچ‌وقت نمی‌توانید به یادگیری عمیق برسید.
پیش از پرداختن به تکنیک های تمرکز در مطالعه باید ببینیم تمرکز از کجا می‌آید و مهم‌تر از همه، چه اتفاقی می‌افتد که نمی‌توانیم روی موضوع خاصی تمرکز کنیم؟ به‌عبارت بهتر، حواس‌پرتی‌های ما از کجا می‌آید؟
تمرکز اکتسابی است
اگر افرادی را کنار بگذاریم که به بعضی از اختلال‌ها دچارند و به آن‌ها موهبت تمرکز را بخشیده است، قطعاً تمرکز ذاتی نیست. تمرکزکردن مهارت است. شما باید این مهارت را به دست آورید.
اغلب افراد در طول زمان می‌آموزند که چطور خودشان را با عامل‌های مخرب تمرکز وفق دهند و به‌نتیجه‌ای نسبی برسند. چیزی که اغلب یاد نمی‌گیریم این است که چطور بیشترین تمرکز را به دست آوریم. نکته‌ی مهم این است که این مهارت، همانند اکثر مهارت‌ها، به‌راحتی و یک‌شبه به دست نمی‌آید. شما باید کارهایی را به‌صورت مرتب انجام دهید. مخصوصاً وقتی پای تکنیک های تمرکز در مطالعه به میان می‌آید، تکرارکردن آن‌ها و تبدیل‌شان به عادت بسیار مهم است.
حواس‌پرتی از کجا می‌آید؟
حواس‌پرتی و نداشتن تمرکز به‌قدری عادی است که اغلب به این فکر نمی‌کنیم چه چیزی تمرکزمان را پرت کرده است. به‌صورت کلی عامل‌های حواس‌پرتی به دو دسته‌ی درونی و بیرونی تقسیم می‌شود.
عامل‌های درونی حواس‌پرتی
اگر به دنبال راه‌های افزایش تمرکز هنگام درس‌خواندن هستید، باید کمی بیشتر حواس‌تان به خودتان باشد! به‌عبارتی بهتر، باید کمی به حالت‌های خودتان دقت کنید و خودتان را بیشتر بشناسید. همان‌طور که گفتیم تمرکز و حواس‌پرتی ذاتی نیستند، اما بعضی از عامل‌های درونی ناخودآگاه می‌توانند هر یک از آن‌ها را ایجاد کنند. افکار مزاحم، اضطراب بیش‌ازحد، حالت‌های روحی شدید مانند غم یا شادی زیاد، افسردگی و غیره همه می‌توانند به حواس‌پرتی شما دامن بزنند.
از این موارد ملموس‌تر که بگذریم، حواس‌پرتی ناشی از عاملی است که تنش را در درون شما زیاد می‌کند. درواقع شما به عامل تحریک‌زا حساس هستید و با برطرف‌کردن آن احساس راحتی می‌کنید و می‌توانید تمرکز کنید. نکته‌ی مهم این است که اغلب این عامل منفی است، نه مثبت، سلبی است، نه ایجابی؛ به‌همین دلیل هم در هنگام انجام‌دادن کاری که به آن علاقه ندارید بیشتر حواس‌تان را از دست می‌دهید. خب، واضح است که چرا در زمان مطالعه تمرکز خودتان را از دست می‌دهید و به تکنیک های تمرکز در مطالعه نیاز دارید!
عامل‌های بیرونی حواس‌پرتی
این عامل‌ها راحت‌تر به چشم می‌آیند و برطرف‌کردن‌شان هم راحت‌تر است؛ به‌همین دلیل بخش عمده‌ای از تکنیک‌های تمرکز در مطالعه هم اغلب به این موارد اختصاص پیدا می‌کند. دمای محیط، فضای شلوغ و نامنظم، سروصدا، گرسنگی و تشنگی، صداهای مزاحم و مواردی از این دست چیزهای کوچکی است که شما به‌راحتی می‌توانید با کنترل‌کردن‌شان حواس‌تان را جمع کنید.
تکنیک های تمرکز در مطالعه
این عبارت‌ها احتمالاً مانیفست تکنیک های تمرکز در مطالعه است: «تو داری شروع خواندن داستان جدید ایتالو کالوینو، «اگر شبی از شب‌های زمستان مسافری»، می‌کنی. آرام بگیر. حواست را جمع کن. تمام افکار دیگر را از سر دور کن. بگذار دنیایی که تو را احاطه کرده در پس ابر نهان شود. از آن سو، مثل همیشه، تلویزیون روشن است، پس بهتر است در را ببندی. فوراً به همه بگو: «نه، نمی‌خواهم تلویزیون تماشا کنم!» اگر صدایت را نمی‌شنوند، بلندتر بگو: «دارم کتاب می‌خوانم، نمی‌خواهم کسی مزاحم شود.» با این سروصداها شاید صدایت را نشنیده باشند. بلندتر بگو، فریاد بزن: «دارم داستان جدید ایتالو کالوینو را می‌خوانم!» یا اگر ترجیح می‌دهی، هیچ نگو. امیدوار باشیم که تو را به حال خود رها کنند…»
خب، به‌احتمال بسیار زیاد، شما برای پیش‌بردن کارتان به این میزان خشونت نیاز ندارید که در عبارت‌های ابتدایی رمان ایتالو کالوینو دیده می‌شود. قسمتی از حرف‌هایش هم با راه‌های افزایش تمرکز هنگام درس‌خواندن منافات دارد. بااین‌همه می‌توانید از جدیتی استفاده کنید که به تصویر می‌کشد.
تکنیک های تمرکز در مطالعه می‌توانند به شما کمک کنند به نتیجه بهتری دست پیدا کنید. این تکنیک‌ها کارهای دل‌بخواهی نیستند؛ شما باید آن‌ها را انجام دهید. این راه‌های افزایش تمرکز و یادگیری در نگاه اول چیزهایی ساده و پیش‌پاافتاده به نظر می‌رسند، اما پس از به‌کاربردن‌شان می‌توانید نتیجه را در زمان کوتاهی مشاهده کنید.
محیط مناسب را فراهم کنید
حتماً پشت میز تحریر درس بخوانید. این اصل را به‌هیچ وجه فراموش نکنید. هر حالت دیگر به شما ضرر می‌زند. پیش از هر چیز دما، نور، صدا، راحتی صندلی و همه‌ی این موارد را کنترل کنید و به حالت ایدئال برسانید. دوروبرتان را هم نظم دهید. بی‌نظمی عامل مهمی در ازدست‌رفتن تمرکز است. شما باید محیط را برای خودتان خوشایند کنید.
اتاق مطالعه الزامی است
هر فضایی حال‌وهوای خودش را دارد. اگر فکر می‌کنید می‌توانید روی مبل راحتی درس بخوانید و انتظار دارید به بهترین نتیجه هم برسید، اتفاق‌های بدی منتظر شماست. تا جای ممکن اتاق مطالعه خودتان را داشته باشید. در جایی که مطالعه می‌کنید، نخوابید یا غذا نخورید. اتاق مطالعه صرفاً برای مطالعه است. البته قرار نیست لزوماً در داخل خانه باشد. مطالعه برای کنکور مهم‌ترین کار شماست. می‌توانید محیطی جدای از خانه، مانند کتابخانه یا محیط‌های اشتراکی، برای آن در نظر بگیرید و هر روز در آنجا مطالعه کنید.
برای آشنایی با شرایط محل مطالعه این مطلب را مطالعه کنید:
بهترین محل مطالعه برای کنکور کجاست؟ راهنمای جامع انتخاب محل مطالعه!
مطالعه را جدی بگیرید
این توصیه در ابتدا خیلی ساده است، آن‌قدر که گنگ و گمراه‌کننده به نظر می‌رسد. قاعده‌ی این توصیه این است: به‌محض نشستن پشت میز مطالعه باید مطالعه را شروع کنید. هیچ بهانه و کار و توجیحی موجه نیست. شما باید مطالعه را جدی بگیرید، درست از ثانیه‌های اولی که آن را شروع می‌کنید.
خستگی‌تان را جدی بگیرید
هر زمان خسته شدید، استراحت کنید؛ چون خستگی مهم‌ترین دلیل حواس‌پرتی است. درس‌خواندن در هنگام خستگی فقط مضر است. اگر به دنبال اجراکردن راه‌های افزایش تمرکز هنگام درس‌خواندن هستید احتمالاً پیش از هر چیز باید سبک زندگی مناسب را در پیش بگیرید. مطالعه این مطلب به شما کمک می‌کند:
سبک زندگی کنکوری را از همین امروز در پیش بگیرید
به نه‌گفتن عادت کنید
این کار از مهم‌ترین راه‌های افزایش تمرکز هنگام درس‌خواندن است. اغلب ما هم در آن ضعف داریم. شما زمان محدودی دارید. زمانی که به مطالعه و درس‌خواندن اختصاص می‌دهید فقط برای این کار است. پس مهم است که به هر پیشنهادی نه بگویید و فرقی هم نمی‌کند که این پیشنهاد را نزدیک‌ترین افراد به شما بدهند یا خودتان. فقط نه بگویید.
هدف‌گذاری کنید
پیش از شروع مطالعه از حجم موادی که قرار است بخوانید آگاه باشید. شما باید برای هر نشست هدف‌گذاری کنید که چه مقدار از مطالب را قرار است یاد بگیرید.
برای آشنایی با اصولی هدف‌گذاری و برنامه‌ریزی این مطلب را مطالعه کنید:
برنامه ریزی کنکور MBA ـ نبایدها و بایدهای برنامه‌ریزی موفق
پیش‌خوانی کنید
پیش‌خوانی یا مرور اجمالی به شما کمک می‌کند که بدانید در هر نشست و در مدت‌زمانی که برای مطالعه تعیین کرده‌اید قرار است چه مسیری را طی کنید. این کار به ذهن شما نظم می‌دهد. پس ابتدا به سرفصل‌ها و کلیت مطالب نگاهی بیندازید و بعد شروع کنید به مطالعه.
سمت راست و چپ مغزتان را هماهنگ کنید
البته این تعریف کمی ساده‌انگارانه است، اما سمت راست مغز به کارهای خلاقانه و حرکتی علاقه دارد و سمت چپ بیشتر اهل کارهای منطقی و محاسباتی است. به‌ظاهر شما در هنگام مطالعه به سمت چپ مغزتان بیشتر نیاز دارید، اما این طور نیست. شما برای رسیدن به یادگیری عمیق باید هر دو نیم‌کره مغز را فعال نگه دارید. نکته‌ی مهم‌تر این است که نیم‌کره‌ی سمت راست مغز در هنگام کارهایی مانند مطالعه گویی حوصله‌اش سر می‌رود و به یکی از عامل‌های مهم حواس‌پرتی تبدیل می‌شود.
برای به‌کارگرفتن آن و رسیدن به یادگیری عمیق هرگز بدون خودکار و کاغذی کنار دست‌تان و در وهله‌ی دوم بدون خلاصه‌نویسی مطالعه نکنید.
برای آشنایی با اصول خلاصه‌نویسی این مطلب را مطالعه کنید:
خلاصه نویسی به روش هاروارد را یاد بگیرید
مطالعه را به بازی تبدیل کنید
ما مستعد فرارکردن از مطالعه و درس‌خواندن هستیم. تنها راهکار پیش روی ما هم این است که مطالعه را به کاری دلچسب‌تر تبدیل کنیم. یکی از بهترین راه‌های افزایش تمرکز و یادگیری تبدیل مطالعه به بازی است. اگر با خواندن این جمله ذهن‌تان سراغ بازی‌های مناسب یادگیری کودکان رفته است، کمی اغراق کرده‌اید. منطق بازی همیشه یکی است، اما قرار است کارهای ساده‌ای بکنید؛ مثلاً با پیش‌رفتن در هر صفحه یک خط روی کاغذ بکشید و با یادگیرفتن ار نکته یک تیک روی کاغذی جداگانه بزنید…
تلفن‌همراه را به اتاق دیگری بگذارید
اگر گمام می‌کنید که شما اختیار تلفن‌همراه هوشمندتان را دارید سخت اشتباه می‌کنید. حتی اگر همه‌ی اعلان‌هایش را هم ببندید و بی‌صدایش هم بکنید، آخر سر کار خودش را می‌کند. همه‌ی ما اسیر تلفن‌های همراه‌مان هستیم. حتی پیشنهاد جایگزین‌کردن گوشی‌تلفن‌همراه با تبلت هم چندان کارساز نیست. بهترین راه همان ساده‌ترین راه است. تلفن‌همراه‌تان را بی‌صدا و بی‌لرزش کنید و در تمامی طول مطالعه آن را در اتاقی دیگر قرار دهید. مطمئن باشید خبرها، سرگرمی‌ها و اتفاق‌ها و البته اعتیاد آن از بین نخواهد رفت و همیشه با شما خواهد بود.
اندکی مضطرب باشید
اضطراب شدید اختلال روانی است، اما حدی از اضطراب، نه‌تنها طبیعی است، مفید هم است. شما برای به‌دست‌آوردن بهترین عملکرد و بالاترین تمرکز باید اندکی مضطرب و نگران شوید.
در این مطلب توضیح داده‌ایم که اضطراب کنترل‌شده چطور در موفقیت شما نقش دارد:
چگونه با غلبه بر اضطراب کنکور رتبه‌ی بهتری به دست آورید؟
ساعت را کنار دست‌تان بگذارید
حواس‌تان به ساعت باشد. بهترین کار این است که ساعت را جلوی دیدتان بگذارید. این کار ساده به شما کمک می‌کنید برنامه‌ریزی بهتری انجام دهید و تمرکز بیشتری داشته باشید. یادتان باشد ذهن ما ۳۰ دقیقه می‌تواند متمرکز بماند.
برای رسیدن به تمرکز بهتر بالابردن کیفیت و کمیت مطالعه پیشنهاد می‌کنیم از روش پومودور برای مطالعه استفاده کنید. برای آشنایی با این روش این مطلب را مطالعه کنید:
تکنیک پومودورو چیست و در مسیر کنکور چه کمکی به شما می‌کند؟
لب‌خوانی را ترک کنید
اگر شما هم جزو افرادی هستید که در هنگام مطالعه لب‌خوانی می‌کنند، همین امروز این عادت را ترک کنید. باور کنید این کار هیچ کمکی به شما نمی‌کند. فقط شما را زودتر خسته می‌کند. بدتر از همه حواس شما را پرت می‌کند.
جمله طلایی را یادآوری کنید: «به‌وقتش!»
هنگام هجوم عامل‌های حواس‌پرتی همه ما به چنین جمله‌ای نیاز داریم: «به‌وقتش!»، «شاید وقتی دیگر!»، «حالا نه» و هر جمله‌ای از این جنس. این جمله‌ها تلقین‌های خوبی هستند که شما فقط به کاری که در حال انجام‌دادنش هستید توجه کنید.
برای آشنایی با ترفندهای افزایش تمرکز در مطالعه برای کنکور حتماً این مطلب را مطالعه کنید:
با راهکارهای افزایش تمرکز در مطالعه آشنا شوید!
تندخوانی از راه‌های افزایش تمرکز و یادگیری است
تکنیک‌های مطالعه و تندخوانی ازجمله راه‌های افزایش تمرکز در هنگام درس‌خواند و تکنیک های تمرکز در مطالعه است. این تکنیک‌ها می‌توانند یادگیری شما را تا بیست‌برابر افزایش دهند و به شما کمک کنند به بیشترین یادگیری برسید.
برای آشنایی با این تکنیک‌ها این مطلب را بخوانید: