در سال‌های اخیر بسیار درباره تأثیرات احتمالی هوش مصنوعی صحبت شده است. فیلسوف مشهور معاصر، اسلاوی ژیژک چه نظری درباره آینده هوش مصنوعی دارد؟ با توجه به انتقادات او از جنبه‌هایی از سرمایه‌داری و ایدئولوژی مدرن، دیدگاه اسلاوی ژیژک جذابیت خاصی دارد. بیایید نظر او را در این زمینه بررسی کنیم.
- 1. اسلاوی ژیژک کیست؟
- 2. نظر اسلاوی ژیژک درباره آینده هوش مصنوعی
- 3. فرصت‌های احتمالی هوش مصنوعی از نظر ژیژک
- 4. هوش مصنوعی و ایدئولوژی
- 5. تصور ژیژک از آینده پساسرمایه‌داری با هوش مصنوعی
- 6. جمع‌بندی نظر اسلاوی ژیژک درباره آینده هوش مصنوعی
-
7.
پرسش‌های متداول
- 7.1. ژیژک چه نظام اقتصادی بدیلی را برای آینده هوش مصنوعی پیشنهاد می‌کند؟
- 7.2. ژیژک چگونه استدلال می‌کند که هوش مصنوعی می‌تواند اهداف کمونیسم را تحقق بخشد؟
- 7.3. چه نگرانی‌هایی را ژیژک درباره تأثیر هوش مصنوعی بر تقویت ایدئولوژی سرمایه‌داری مطرح می‌کند؟
- 7.4. ژیژک چگونه میان آینده مثبت و منفی هوش مصنوعی تفاوت قائل می‌شود؟
- 7.5. نقش ایدئولوژی در تحلیل ژیژک از تاثیرات آینده هوش مصنوعی چیست؟
اسلاوی ژیژک کیست؟
اسلاوی ژیژک فیلسوف و متفکر فرهنگی اسلوونیایی است که یکی از مهم‌ترین اندیشمندان زنده دنیا به شمار می‌رود. او به‌دلیل انتقادات غیرمتعارف از فرهنگ، ایدئولوژی و سرمایه‌داری معاصر مشهور است. آثار مهم او موضوعاتی مانند نظریه پسامدرن، سیاست، اسلام‌گرایی و معناشناسی را دربرمی‌گیرد. رویکرد او آمیخته‌ای از فلسفه مدرن و روانکاوی با تکیه بر نقد آثار سینمایی است.
نظر اسلاوی ژیژک درباره آینده هوش مصنوعی
آشنایی اندک با اندیشه‌های اسلاوی ژیژک کافی است که تصور کنیم او ازجمله افرادی است که درباره هوش مصنوعی نگرانی‌هایی دارد. تحلیل‌های ژیژک بارها نشان داده است که باید نگرانی‌های او را جدی گرفت. بیایید به نگرانی‌ها نگاهی بیندازیم:
ازمیانرفتن شغل‌ها به‌علت هوش مصنوعی
اسلاوی ژیژک در اردوگاه چپ قرار می‌گیرد؛ پس جای تعجب نیست که موضوع‌های مربوط به شغل و بیکاری یکی از نگرانی‌ها و دغدغه‌های او باشد. وقتی پای نظر یکی از منتقدان چپ درباره هوش مصنوعی به میان می‌آید، باید منتظر سوءاستفاده سرمایه‌داری از این فناوری باشیم.
یکی از انتقادات اصلی ژیژک درباره توسعه هوش مصنوعی تحت سرمایه‌داری مسئله ازمیانرفتن شغل‌ها و بیکاری است. او معتقد است با گسترش رباتیک و اتوماسیون، بخش زیادی از جمعیت ناخواسته و بدون اینکه قصور یا تقصیری داشته باشند کار خود را از دست خواهند داد. این امر تبعیض را تشدید خواهد کرد.
افزایش نظارت و کنترل
یکی از نگرانی‌های همیشه روشنفکران به قدرت افسارگسیخته و نامحدود نظارتی دولت‌ها و سازمان‌ها و همچنین شرکت‌ها بازمی‌گردد. وقتی پای نظام‌های سیاسی و جوامع بسته‌تر به میان می‌آید، این نگرانی بیشتر می‌شود، اما این نگرانی حتی برای جامعه‌های باز و توسعه‌یافته هم وجود دارد. این موضوع یکی از نگرانی‌های اسلاوی ژیژک است.
ژیزک از امکان افزایش نظارت و کنترل با کمک هوش مصنوعی نگران است. داده‌های شخصی ما که ازطریق فعالیت‌ها و دستگاه‌هایمان جمع‌آوری می‌شود می‌تواند به سطوح وهم‌انگیزی از نظارت دولت‌ها و شرکت‌ها بر مردم بینجامد. این موضوع قدرت را در اختیار چند گروه برگزیده قرار می‌دهد و همزمان خودمختاری افراد و نظارت دموکراتیک را کاهش می‌دهد.
اگر به دیدگاه‌های سیاسی درباره هوش مصنوعی علاقه دارید، مطالعه این مطلب را از دست ندهید:
لیبرالیسم و سوسیالیسم درباره هوش مصنوعی چه می‌گویند و تفاوت آن‌ها چیست؟
فرصت‌های احتمالی هوش مصنوعی از نظر ژیژک
اسلاوی ژیژک، مانند دیگر اندیشمندان معاصر، لزوماً نگاهی ذات‌انگارانه به فناوری ندارد. درواقع او هم فرصت‌های احتمالی و فواید فراوانی را در هوش مصنوعی می‌بیند، اما به‌قید یک شرط: اینکه هوش مصنوعی تحت سیطره نظام‌های سرمایه‌داری قرار نداشته باشد. می‌توان گفت این نگاه هوش مصنوعی را به یک بازی جناحی سیاسی می‌کشاند.
به‌صورت کلی، با وجود همه انتقادهای ژیژک از هوش مصنوعی و به‌رغم نگرانی‌هایش از مخاطرات هوش مصنوعی، او معتقد است با استفاده صحیح در یک سامانه جایگزین غیرسرمایه‌داری، این فناوری می‌تواند باعث پیشرفت‌هایی شود.
به‌صورت کلی فرصت‌های احتمالی هوش مصنوعی از نظر ژیژک از این قرار است:
افزایش بهره‌وری و کارایی
اگر هوش مصنوعی و ربات‌ها برای هدف‌های اجتماعی مفید و نه سود خصوصی استفاده شوند، می‌توانند وقت و تلاش انسانی را از کارهای خسته‌کننده، خطرناک و ناخوشایند آزاد کنند. این امر افزایش بهره‌وری و کارایی را رقم می‌زند که می‌تواند مسائلی مانند فقر، بهداشت، آموزش و مشکلات محیط‌زیست را به‌سرعت حل کند.
بهبود استاندارد زندگی
با خودکارسازی وظایف اصلی، افراد فرصت‌های بیشتری برای مشغول‌به‌کارشدن در حوزه‌های خلاقانه و معنادار، یادگیری پیوسته، مشارکت جامعه و رشد شخصی خواهند داشت. به‌این ترتیب، استاندارد زندگی برای همه بهبود می‌یابد؛ زیرا نیازهای مادی به‌راحتی با فناوری پیشرفتهای که به‌جای ما کار می‌کند، برآورده می‌شود.
برای آشنایی با نظر لیبرترین‌ها درباره هوش مصنوعی این مطلب را مطالعه کنید:
نظر لیبرترین ها درباره هوش مصنوعی چیست؟
هوش مصنوعی و ایدئولوژی
اسلاوی ژیژک یکی از بزرگ‌ترین تحلیل‌گران ایدئولوژی است. بخش مهمی از کار او تفسیر نظام‌های ایدئولوژیک و سازوکارهای حاکم بر آن‌هاست. بد نیست که نظر اسلامی ژیژک درباره هوش مصنوعی از منظر ایدئولوژی را بیشتر بررسی کنیم.
به‌صورت کلی، ژیژک معتقد است باید آگاه بود که هوش مصنوعی ممکن است ایدئولوژی سیستم‌هایی را ترویج دهد که آن را خلق کرده‌اند و سیاست‌هایی را برای بهبود آن گسترش می‌دهند. به‌صورت خلاصه، می‌توان این نگاه اسلاوی انتقادی اسلاوی ژیژک را به‌این صورت بیان کرد:
ترویج ایدئولوژی سرمایه‌داری با هوش مصنوعی
در سرمایه‌داری هوش مصنوعی ممکن است رقابت، منافع خصوصی و ساختار مالکیت نابرابر را طبیعی جلوه دهد و درواقع خود سیستم را زیر سؤال نبرد.
امکان ایدئولوژی بدیل با هوش مصنوعی
در سیستم غیرسرمایه‌داری‌ای که به‌درستی برنامه‌ریزی‌شده باشد، هوش مصنوعی می‌تواند به برقراری جامعه‌ای عادلانه کمک کند که در آن مفاهیمی همچون مالکیت خصوصی، دولت‌ـ‌ملت و اطاعت از نهادهای قدرت زیرسؤال برود.
تصور ژیژک از آینده پساسرمایه‌داری با هوش مصنوعی
به نظر ژیژک، برای توسعه و استفاده مسئولانه از هوش مصنوعی باید ماهیت اجتماعی، سیاسی و اقتصادی جامعه را فراتر از محدودیت‌های سرمایه‌داری تصور کرد. او از ملی‌کردن پیشرفتهای فناوری و کنترل عمومی به‌نفع مردم استقبال می‌کند.
درواقع او از دموکراتیزه‌کردن پیشرفتهای فناوری و کنترل عمومی بر آن دفاع می‌کند تا مزیت‌هاش به شیوه‌ای عادلانه میان همه توزیع شود و عیب‌هایش از میان برود.
امید اوتوپیایی فیلسوف اسلونیایی جامعه‌ای است که ثمرات هوش مصنوعی را به اشتراک می‌گذارد و بتواند رؤیای کمونیسم را برای هر کس براساس توانایی‌اش و همچنین براساس نیازش تحقق بخشد.
درمجموع، تحلیل ژیژک از آینده هوش مصنوعی با تأکید بر مخاطرات احتمالی آن در صورت بدرفتاری، همزمان به امکانات مثبت فناوری نوین با تغییر سامانه‌های سیاسی و اقتصادی اشاره می‌کند. او با انتقاد از تبعات ممکن بیکاری گسترده، نظارت افزایش‌یافته و سوگیری‌های ایدئولوژیک، ما را به هدایت پیشرفت فناوری با دیدی برابرخواهانه و چشم‌اندازهای بدیل دعوت می‌کند تا از مزیت‌های آن برای بشریت بهره بگیریم.
برای آشنایی با چالش‌های هوش مصنوعی در انتخابات این مطلب را مطالعه کنید:
چالش های احتمالی هوش مصنوعی در انتخابات چیست و چه تأثیری بر دموکراسی می‌گذارد؟
جمع‌بندی نظر اسلاوی ژیژک درباره آینده هوش مصنوعی
به‌طور خلاصه، ژیژک به مخاطرات جدی هوش مصنوعی تحت حاکمیت بد اشاره می‌کند، اما به امکان خودکارسازی کارها و بازسازی جامعه در قالب بی‌پایانی مادی توسط آن معتقد است، البته به‌شرطی که همراه با تغییرات انقلابی سیاسی و اقتصادی فراتر از سرمایه‌داری باشد.
انتقادات او از بیکاری احتمالی، افزایش نظارت و سوگیری‌های ایدئولوژیک است و به ما هشدار می‌دهد که پیشرفت فناوری را با چشم‌اندازی برابری‌طلبانه، نظارت عمومی و سامانه‌های بدیل هدایت کنیم تا از مزیت‌های آن برای بشریت بهره بگیریم.
پرسش‌های متداول
ژیژک چه نظام اقتصادی بدیلی را برای آینده هوش مصنوعی پیشنهاد می‌کند؟
ژیژک از برخی شکل‌های انقلابی سوسیالیسم دفاع می‌کند که در آن مالکیت عمومی و برنامه‌ریزی دموکراتیک جایگزین منافع خصوصی شوند تا مزیت‌های فناوری به‌طور عادلانه‌ای میان همگان توزیع شود، نه‌آنکه فقط به تعداد کمی در قالب مکانیسم‌های بازاری توزیع شود.
ژیژک چگونه استدلال می‌کند که هوش مصنوعی می‌تواند اهداف کمونیسم را تحقق بخشد؟
او معتقد است با خودکارسازی تولیدات ضروری توسط هوش مصنوعی در سیستم پساکاری، می‌توان به اصل کمونیستی «هر کس براساس توانایی و هر کس براساس نیاز» جامه عمل پوشاند؛ زیرا نیازهای اساسی به‌راحتی تأمین می‌شوند.
چه نگرانی‌هایی را ژیژک درباره تأثیر هوش مصنوعی بر تقویت ایدئولوژی سرمایه‌داری مطرح می‌کند؟
او معتقد است هوش مصنوعی ممکن است رشد شدید اقتصادی، مالکیت خصوصی انکارناپذیر شرکت‌ها و رقابت میان ایالت‌ها را تقویت و طبیعی جلوه دهد.
ژیژک چگونه میان آینده مثبت و منفی هوش مصنوعی تفاوت قائل می‌شود؟
او بر این باور است که اگر هوش مصنوعی تحت مدل مالکیت عمومی و برنامه‌ریزی دموکراتیک استفاده شود، می‌تواند کارهای سخت و خسته‌کننده را خودکارسازی و انسان را آزاد کند. بااین‌همه این فناوری تحت نظام سرمایه‌داری می‌تواند خطراتی همچون بیکاری گسترده و افزایش نابرابری را در پی داشته باشد.
نقش ایدئولوژی در تحلیل ژیژک از تاثیرات آینده هوش مصنوعی چیست؟
ژیژک معتقد است ایدئولوژی تعیین می‌کند که جامعه چه پرسش‌هایی را مطرح و چه پرسش‌هایی را مطرح نکند؛ بنابراین باید آگاه بود که ایدئولوژی‌ای که زیربنای خلق و اِعمال هوش مصنوعی است بر کاربرد آن چه تأثیراتی خواهد گذاشت و نباید آن را به‌عنوان چیزی خنثی فرض کنیم.